دکتر سید مصطفی عربی متخصص تغذیه، عضو هیئت علمی گروه تغذیه دانشگاه علوم پزشکی نیشابور و عضو هئیت رئیسه انجمن تغذیه خراسان رضوی
تغذیه مناسب و سالم در دوران شیردهی برای سلامت کودک و مادر بسیار حائز اهمیت است.
در دوران شیردهی به علت افزایش نیاز های مادر ، رژیم غذایی مناسب از اهمیت ویژه ای برخوردار است و تامین مواد مغذی بدن مادر، با مصرف مواد غذایی مناسب و سالم برآورده خواهد شد.
بدن مادر پس از زایمان به طور طبیعی شروع به تولید شیر می کند، حتی مادرانی که دچار سوء تغذیه یا کم وزنی هستند، این فرایند با استفاده از مواد مغذی بدن مادر صورت می‌گیرد و ذخایر غذایی بدن صرف تولید شیر خواهد شد و در نتیجه اگر تغذیه ناکافی یا دچار کمبود باشد ذخائر بدن مادر تحلیل شده و موجب ضعف و خستگی و عواض خواهد شد بنابراین تامین مواد مغذی کافی بسیار حائز اهمیت است.
در ۶ ماه اول دوره شیردهی برای خانم های با وزن کم یا نرمال توصیه به دریافت بیشتر انرژی از مواد غذایی سالم و طبیعی می شود
همچنین به علت نیاز به تولید پروتئین در شیر، بدن مادر نیاز به پروتئینی بیشتری خواهد داشت
در این دوره توصیه به مصرف پروتئین های با ارزش و سالمی نظیر انواع گوشت ها، لبنیات، تخم مرغ، پنیر و مغزها و آجیل ها می شود.
شیردهی مخصوصا در تابستان با از دست دهی مایعاتی زیادی همراه است به همین دلیل توجه با مایعات کافی از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است. یکی از مهمترین دلایل تولید شیر کم و خروج ناکافی شیر مخصوصا در خانم های پر استرس و در فصل تابستان عدم توجه به دریافت کافی مایعات است.
به صورت منظم و فارغ از بروز حس تشنگی مادران شیرده باید بر اساس نظم زمانی مشخص مایعات مصرف کنند. بهترین نوشیدنی ها در دوره شیردهی آب، شیر و چای بسیار کم رنگ می باشد.
در صورت عدم میل به آب می توان از اضافه کردن تخم شربتی، خاکشیر، آلو، انجیر برای مزه دار کردن و بهتر تحمل کردن آب استفاده کرد.
مصرف کربوهیدرات ( نان، برنج، ماکارانی و میوه ها) از اهمیت بسیار بالایی در این دوره برخوردار است.
به دلیل تولید قند در شیر بدن مادر شیرده نیاز به دریافت کافی کربوهیدرات دارد، رژیم های اشتباه، محدودیت های نابه جا یا نخوردن کربوهیدرات به صورت عمدی باعث کاهش تولید قند شیر و افزایش تولید حتی اسید لاکتیک می شود که باعث ترش و تلخ شیر می شود و حتی می تواند بر عملکرد ذهنی کودک تاثیرگذار باشد.
برخی از مواد غذایی با مکانیسم های مختلف و از طریق تحریک غدد تولید شیر باعث افزایش شیر مادران می شوند، برخی از مهمترین این مواد غذایی عبارتند از:
سبزیجات سبز تیره مثل اسفناج، کلم بروکلی و جعفری که غنی از انواع ویتامین ها، مواد معدنی و آب هستند.
غلات کامل مثل برنج سبوس دار، بلغور جو دوسر و…. غلات سبب تقویت تولید هورمون‌های موثر در افزایش شیر مادر می شود.
مصرف بادام خام یا مغز های خام به علت پروتئین و داشتن املاح موجود در آن برای شیردهی هرچه بهتر توصیه می شود.
مصرف زیاد کافئین، کم خوابی، گرسنگی و استرس باعث کاهش ترشح شیر در مادران شیرده می شود که می تواند با آموزش صحیح و کاهش استرس نقش بسزایی در شیردهی موفق داشته باشد.
معاونت تحقیقات و فناوری دانشگاه علوم پزشکی نیشابور
