جمعه گذشته بخش‌هایی از ارتفاعات بینالود در منطقه روستای برف‌ریز نیشابور طعمه آتش شد و حدود ۱۰ هکتار از مراتع این ناحیه دچار حریق گسترده شد. این حادثه که حوالی ساعت ۱۵ اطلاع‌رسانی شد، در سایه همکاری نیروهای مردمی، تیم‌های امدادی و اداره منابع طبیعی تا ساعت ۱۹:۳۰ همان روز مهار شد؛ اما نشانه‌های آن هنوز بر پهنه زخم‌خورده کوه‌های بینالود خودنمایی می‌کند.

به گفته هادی آزادروح، رئیس اداره منابع طبیعی و آبخیزداری نیشابور، صعب‌العبور بودن منطقه امکان اعزام نیرو با خودرو یا موتور را ناممکن کرده بود. او اظهار کرد: برای مهار حریق، گروهی شش نفره از نیروهای مردمی با کمک حیوانات بارکش از سمت روستای برف‌ریز وارد منطقه شدند و متعاقب آن دو تیم پنج‌نفره از جمعیت هلال‌احمر نیز از مسیر شیخ ابوالحسن به محل وقوع آتش‌سوزی رسیدند و عملیات اطفا را ادامه دادند.

آزادروح هشدار داد که به‌دلیل گرمای بی‌سابقه و خشکی پوشش گیاهی، خطر آتش‌سوزی در مراتع بسیار افزایش یافته است. وی تأکید کرد:   بی‌احتیاطی گروه‌های کوهنوردی و چوپان‌ها در روشن‌کردن آتش می‌تواند به فجایع زیست‌محیطی منجر شود.

به گفته وی، نشانه‌های این آتش‌سوزی از فواصل دور نیز قابل رؤیت است و بررسی دقیق ابعاد خسارت نیازمند دریافت مجوز برای استفاده از هلی‌شات و تصویر‌برداری هوایی است.

آزادروح هشدار داد که برخی گونه‌های با ارزش مانند گون و بادام کوهی به‌راحتی قابل احیا نیستند.

وی همچنین از احتمال عمدی بودن این حریق سخن گفت و اعلام کرد:   در صورت اثبات سهل‌انگاری یا آتش‌افروزی عمدی، متخلفان شناسایی و به مراجع ذی‌ربط معرفی خواهند شد.

او درباره برآورد خسارات نیز توضیح داد:   برآورد اولیه بر مبنای میزان علوفه از دست‌رفته انجام شده اما این عدد نمی‌تواند اهمیت زیست‌محیطی موضوع را بازتاب دهد. خسارات محیط‌زیستی معمولاً قابل ارزیابی عددی دقیق نیست.

فقط ۲ مأمور برای حفاظت از ۳۰۰ هزار هکتار منابع طبیعی

رئیس اداره منابع طبیعی نیشابور با بیان اینکه عرصه‌های طبیعی شهرستان بالغ بر ۳۰۰ هزار هکتار است، از وضعیت بحرانی نیروی انسانی این اداره پرده برداشت. وی گفت:   یگان حفاظت منابع طبیعی نیشابور فقط دو نفر پرسنل دارد که عملاً نمی‌تواند نظارت مؤثری بر چنین وسعتی داشته باشد. کل پرسنل اداره نیز تنها ۱۲ نفر است و با یک خودرو و یک موتور تلاش می‌کنیم تا کمبودها را با استفاده از ظرفیت مردمی جبران کنیم.

بی‌توجهی به نیشابور در تخصیص اعتبارات محیط‌زیستی

آزادروح با اشاره به بحران کم‌آبی و سرعت بیابانی شدن اراضی نیشابور گفت: دشت نیشابور درگیر بحران شدید آب است و ظرفیت‌های مناسبی در زمینه آبخیزداری و آبخوان‌داری وجود دارد اما اعتبارات استانی و ملی اختصاص‌یافته به این حوزه ناچیز است. تنها راه نجات نیشابور از این بحران، اجرای طرح‌های گسترده آبخیزداری و استفاده بهینه از نزولات جوی است.

او افزود:   هر سال نیشابور با دو نوع خسارت عمده در بخش کشاورزی روبرو است؛ یکی ناشی از خشکسالی و دیگری از سیلاب. این وضعیت نشان‌دهنده نقص در مدیریت چرخه آب است. بارش‌های محدود نیز به دلیل نبود زیرساخت‌های لازم، تبدیل به سیلاب می‌شوند و بدون هیچ بهره‌برداری از دست می‌روند.

سرعت بیابان‌زایی نیشابور از میانگین کشوری بیشتر است

آزادروح تأکید کرد که به‌دلیل کاهش بارندگی، تخریب پوشش گیاهی و تصرف اراضی، سرعت بیابانی شدن اراضی نیشابور از میانگین کشوری بالاتر رفته است. وی گفت:   برای مقابله با پدیده بیابان‌زایی، تنها یک میلیارد تومان اعتبار برای تثبیت شن‌های روان در نظر گرفته شده که سال گذشته نیز تنها ۱۰ درصد آن اختصاص یافت.

به گفته وی، امسال در حوزه آبخیزداری سه میلیارد تومان بودجه مصوب شده که سال گذشته تنها ۲۰ درصد آن اختصاص یافته بود. او ادامه داد:   بدون مشارکت مردمی، اداره منابع طبیعی امکان اجرای گسترده طرح‌ها را ندارد.

طرح‌های در حال اجرا و نیاز به حمایت فوری

آزادروح از اجرای چند طرح مهم در حوزه منابع طبیعی خبر داد:   در حال حاضر طرح آبیاری ۵۰ هکتار نهال‌های بیابانی، تولید نهال در نهالستان فاروب‌رومان با یک میلیارد تومان اعتبار ملی و ارائه طرح تفضیلی مطالعات آبخیزداری برای دهستان بینالود در حال اجراست. با این حال، آینده اجرای این طرح‌ها وابسته به تخصیص اعتبارات سال آینده خواهد بود.

هشدار نهایی: آتش، بیابان و بحران انسانی

در پایان، آزادروح با اشاره به تداوم گرما در استان خراسان رضوی هشدار داد:   پیش‌بینی می‌شود موج دیگری از گرما در راه باشد. آتش‌سوزی‌ها بیشتر در ارتفاعات رخ می‌دهد و رسیدن تیم‌های امدادی به محل حادثه چندین ساعت طول می‌کشد. از این‌رو ضروری است گروه‌های کوهنوردی، دامداران و گردشگران از روشن‌کردن آتش خودداری کنند یا در صورت ضرورت، حتماً از خاموش شدن کامل آن اطمینان حاصل کنند.

لازم به ذکر است آزادروح در گزارش دیگری از وقوع آتش‌سوزی در مراتع منطقه کوه محمد بیگ بخش سرولایت خبر داد.

وی درباره احیای این مناطق گفت : عملیات بذر پاشی و بذرکاری با بذر‌ گونه‌های بومی منطقه از قبیل آروشیا،کوخیا و النگاتوم در این منطقه انجام می‌شود.

وی افزود: این عملیات بیولوژیک با همکاری افراد محلی، مرتعداران، گروههای کوهنوردی و استفاده از ظرفیت سمن ها در فصل مناسب و قبل از شروع بارندگی های پاییزه انجام خواهد شد.

این گزارش تلنگری است به زخم‌هایی که طبیعت نیشابور هر روز بر تن خود احساس می‌کند؛ زخم‌هایی که اگر امروز مرهم نیابند، فردا نه‌تنها منابع طبیعی، بلکه حیات اجتماعی و اقتصادی این منطقه را نیز به ورطه نابودی خواهد کشاند.