اهالی دیزباد آنقدر به این قانون که سهراب سپهری شاعر کاشانی در قاموس شعر مصوب کرده، پایبندند که نه سیل می تواند به آنها آسیبی بزند نه خشکسالی خم به ابروی آنها بیاورد. گنجشک ها در روستای دیزباد صاحب ملک هستند. هر دیزبادی موظف است در ساخت خانه اش لانه ای برای پرندگان بسازد. اهالی لابه لای درخت ها هم لانه های رنگی گذاشته اند. در داخل استخرهایشان هم حتما چوب کوچکی وجود دارد تا پرنده تشنه روی آن بنشیند و بی هراس از غرق شدن، آب بنوشد. پرنده ها هم با خوردن آفات مهربانی دیزباد را بی پاسخ نمی گذارند، اما میزبانی از پرنده ها توصیف کوچکی از رعایت قانون زمین و احترام به «زمین مادر» در دیزباد است.

در ورودی روستا المانی به شکل دی ان ای (عامل انتقال وراثت) پیچ و تاب خورده، به خانه کبوتری می رسد و یک قلم. محمود کردی، دهیار روستای دیزباد بالا این المان را نشانه ای بر وجود ژن فرهنگ حفظ محیط زیست در دیزباد می داند که از نسلی به نسلی دیگر می رود. تحول در این روستا با ساخت مدرسه شروع می شود. دیزبادی ها اولین مدرسه غیرانتفاعی روستایی کشور را در سال ۱۳۱۸ برای خودشان می سازند. روستای دیزباد بن بست است. در دل کوه بینالود سقف خانه همسایه حیاط خانه دیگری شده است. سایه همسایه روی سر همسایه دیگر آنقدر بالا رفته تا قصه روستای پلکانی دیزباد روی کوه حک شود. اما در آن سال ها امکان تردد خودرو به روستا وجود نداشت، بنابراین از آموزش و پرورش وقت کاری برای دیزبادی ها برنمی آید. بنابراین خود آستین بالا می زنند و اولین مدرسه روستایی را به نام «ناصرخسرو» می سازند. دیزباد همان سال ها هم صاحب دبیرستان غیرانتفاعی می شود تا از روستاهای اطراف هم برای تحصیل به دیزباد بیایند. راه شوسه را هم اهالی خود به دیزباد می کشند. بیل و کلنگ برمی دارند و ۲۵ کیلومتر راه را به دل بینالود می برند. اوایل دهه ۵۰ بی سوادی در روستا ریشه کن می شود تا به عنوان نخستین روستای باسواد تیتر سال ۵۱ روزنامه کیهان شود. آنها در دهه ۴۰ نیز اولین شبکه برق خصوصی را به نام خود زدند تا برخلاف سرنوشت تلخ بسیاری از روستاهای ایران که در چند دهه گذشته متروک و خالی از سکنه شدند، مهاجرت معکوس را رقم بزنند. 

قانون زمین

محمود کردی، دهیار روستا بازنشسته منابع طبیعی است. بسیاری از دیزبادی ها مثل او تحصیلات آکادمیک دارند. کردی اما اعتقاد دارد که مردم با دانش بومی کوه بینالود را در دیزباد حفظ کردند. بینالود قبل از این حفاظت تمام قد، زیر سم ۲۲ گله دام بود. گله ها پوشش گیاهی اش را می چریدند و خاکش را سست می کردند.

مردم روی خاک کوهستانی آن گندم، جو و نخود می کاشتند تا باز هم فرسایش خاک سرعت بگیرد. در جنگ جهانی دوم ایران به محاصره درآمد و فقر و قحطی به جان مردم افتاد. محیط زیست هم از این رهگذر آسیب بسیار دید. گونه های درختی برای سوخت قطع شدند و گونه های جانوری شکار. به گفته حسین خافی، مسئول روابط عمومی شورای روستا، در همین زمان بود که گونه های درختی چون ارس، کفچیر، داغداغان و… از بین رفت.

پس از جنگ جهانی دوم،  دیزبادی ها چتر حفاظت را به روی بینالود کشاندند. پوشش گیاهی از بین رفته بود. برخی گونه های جانوری چون پلنگ و خرس از منطقه گریخته بودند. آنها ابتدا دام شان را کم کردند و تعداد آنها را به یک گله رساندند. به گفته زهرا کردی، رئیس شورای روستا، زمین ها برای چرا قرق شد. دام نمی تواند هر جا که بخواهد، بچرخد و بچرد. زمین چرا هر سال عوض می شود تا چراگاه قبلی خود را احیا کند. دفتر کشت دیم را هم در زمین های کوهستانی بستند و دیگر گندم، جو و نخود نکاشتند. دیم خاک زمین را سست می کرد و هر بار سیل اتفاق می افتاد، فرسایش خاک شدت می گرفت. برداشت گیاهان دارویی بینالود در حوزه دیزباد را هم ممنوع کردند. در روستاهای اطراف آنقدر گیاهان دارویی کوهی را می چیدند که بینالود لخت شد. به سمت دیزباد آمدند. دیزبادی ها برای آنها آغوش نگشودند. در سال ۹۲ یگان حفاظت محیط زیست را تشکیل دادند تا جلوی ورود شکارچی ها را به روستا بگیرند و از برداشت گیاهان کوهی جلوگیری کنند. حقوق یگان حفاظت را هم اهالی روستا پرداخت می کنند. به گفته محمودی کردی، آرامش به حیات وحش دیزباد برگشته و تراکم قوچ، کبک و… نشان از حال خوب آنها دارد. «زهرا کردی» از پیشنهاد روستاهای دیگری برای خرید مراتع دیزباد خبر می دهد. به گفته او، قیمتی بین ۵ تا ۱۰ میلیون را به مرتع داران دیزباد پیشنهاد داده اند تا بتوانند گله هایشان را برای چرا به روستا بیاورند. دیزبادی ها به آنها راه ندادند. آنها الگوی کشت را هم تغییر دادند. ابتدا در باغ های پلکانی سیب و آلو می کاشتند. سیب و آلو در تابستان آب زیادی می خواست، تنش آبی باعث شد تا باغداران روستا گیلاس را جایگزین گونه پرآب بری چون سیب کنند. آنها مرغوب ترین گیلاس و آلبالو را تولید کردند تا بازار فروش شان از کشورهای خلیج فارس بگذرد و به اروپا برسد. هرچند تحریم و کرونا در حال حاضر بازار آنها را به داخل ایران محدود کرده است. آنها تکثیر و حفاظت از گونه های درختی و جنگلی را در هفت هکتار از اراضی خود با کمک دفتر تسهیلات محیط زیست سازمان ملل شروع کرده اند و قصد دارند اینجا را به بانک گونه های بومی تبدیل کنند. حالا دیزباد چون صخره ای در مقابل سیل مخرب ایستاده و تنشی در کم آبی خشکسالی ندارد.