دکتر سمیه رحیمی مقدم استادیار گروه بهداشت حرفه ای دانشگاه علوم پزشکی نیشابور ارزیابی ریسک سرطان زایی در سنگ تراشان شهرستان نیشابور
سیلیس بعنوان یکی از مهم ترین مواد معدنی در مصارف مختلف صنعتی دنیا محسوب می شود. آژانس بین المللی تحقیقات سرطان بر اساس وجود شواهد کافی در ارتباط با سرطان زایی، سیلیس کریستالی را به عنوان سرطانزای قطعی برای انسان، طبقه بندی کرده است.
مواجهه شغلی با سیلیس کریستالی باعث بیماریهایی از جمله بیماری های کلیوی، برونشیت مزمن، آمفیزم (حالتی که دیواره حبابچه های هوایی ریه ها حالت ارتجاعی خود را از دست می دهند و در نتیجه تبادل اکسیژن و دی اکسید کربن مختل می شود)، سیلیکوزیس(یک بیماری ریوی است که بر اثر تنفس طولانی مدت ذرات گرد و غبار سیلیس با علائمی مانند سرفه، تنگی نفس،درد قفسه سینه و… ایجاد می شود) و همچنین سرطان ریه می گردد.
مواجهه با ذرات سیلیس در مشاغلی که با خاک و شن و ماسه و تراشیدن سنگ مواجهه داشته باشند، وجود دارد. برخی از مشاغل مانند: سنگ تراشان، گرانیت کاران، معدنچیان، آسفالت کاران، سمباده سازی ها، سفالگران، سرامیک کاران، کارگران شاغل در کارخانه های سیمان و کارگران ساختمانی به خصوص نماکاران (سنگ و سرامیک و..) ساختمان اتفاق می افتد.
یکی از مهمترین مشاغلی که کارگران آن در معرض این ذرات قرار دارند، سنگ تراشی است. در این حرفه مواجهه طولانی مدت و مکرر با ذرات گرد و غبار سیلیس زیر ۱۰ میکرون در محیط کار می تواند باعث التهاب و فیبروز بافت ریه (ضخیم شدن بافت ریه) و ایجاد برخی اختلالات تنفسی و یک بیماری بالقوه کشنده به نام سیلیکوزیس شود. از آنجا که سیلیکیوزیس یک بیماری غیر قابل درمان، ولی قابل پیشگیری است.
آگاهی از شرایط کمی و کیفی گرد و غبار سیلیس کریستالی تنفسی در هوای محیط کار به منظور ارایه راه های مؤثر پیشگیری، کنترلی و تلاش جهت به حداقل رسانیدن اثرات سوء آن دارای اهمیت ویژه ای می باشد. مطالعه ای با هدف تعیین میزان مواجهه شغلی سنگتراشان، حکاکان با سیلیس کریستالی و ارزیابی ریسک بهداشتی و تعیین خطرات بهداشتی بر روی ۷۹ سنگتراش در شهرستان نیشابور انجام شد.
نتایج این مطالعه نشان داد: میانگین مواجهه با سیلیس کریستالی در سنگتراشان ۰/۵ میلی گرم بر متر مکعب بود که این میزان مواجهه بالاتر از حدود استاندارد شغلی ارایه شده توسط سلامت محیط کار (حد مجاز مواجهه برابر ۰/۰۲۵میلی گرم بر متر مکعب) بود. میزان مرگ و میر بر اثر سیلیکوزیس بین ۳ تا ۱۲ نفر در هر هزار نفر و بر اثر سرطان ریه ۱۵۰/۲۴ نفر در هر هزار نفر بدست آمد. نتیجه گیری : میانگین غلظت گرد و غبار قابل استنشاق و سیلیس کریستالی در این شغل بیش از حد مجاز است. بر اساس نتایج ارزیابی ریسک، اولویت اقدامات کنترلی جدی در راستای کاهش مواجهه با سیلیس باید صورت پذیرد.استفاده از وسایل حفاظت فردی (ماسک و لباس کار مناسب)، آموزش و انجام معاینات دوره ای مرتب جهت پیشگیری از عوارض مربوطه توصیه می گردد.
معاونت تحقیقات و فناوری دانشگاه علوم پزشکی نیشابور
