این در حالی است که پیش از آن در سال ۲۰۱۰ در زمان ریاست‌جمهوری محمود احمدی‌نژاد پرونده ورزش‌ زورخانه‌ای و فرهنگ پهلوانی در فهرست میراث معنوی یونسکو به نام ایران ثبت شده است.

به گزارش ایسنا در پی واکنش‌ها به ثبت پرونده «فرهنگ پهلوانی: بازی‌های سنتی زورخانه‌ای، ورزش و کشتی» به نام کشور آذربایجان در یونسکو مصطفی پورعلی مدیرکل ثبت و حریم آثار و حفظ و احیاء میراث معنوی و طبیعی گفت: جمهوری آذربایجان با ثبت «فرهنگ پهلوانی» مالک آن میراث نخواهد شد.

او افزود: کُشتی پهلوانی در ایران هم انواعی دارد، مثلا کشتی چوخه، کشتی مازندرانی و کشتی گیله مردی. به‌دلیل محدودیت‌های یونسکو در سهمیه‌بندی هر کشور برای ثبت‌های سالانه جهانی، مناسب این است که همه این موارد در یک پرونده با عنوان جامع ثبت شوند که بحمدالله ایران این اقدام مهم را ١٢ سال پیش انجام داده است و این‌که جمهوری آذربایجان پرونده‌ای نزدیک  به عنوان و موضوع پرونده ایران ثبت کرده از منظر کنوانسیون یونسکو در حوزه میراث فرهنگی ناملموس نه تنها خللی به پرونده ایران وارد نمی‌کند بلکه بر ترویج بیشتر این عنصر فرهنگی ناملموس تاکید دارد.

وی همچنین مدعی شد: پرونده آذربایجان ملی است و طبق ضوابط یونسکو هر کشوری می‌تواند عناصر فرهنگی ناملموس خود را ثبت کند و این تعارضی با عناصر دیگر کشورها ندارد. کشتی پهلوانی و آیین‌های زورخانه‌ای که فدراسیون بین‌المللی آن هم در تهران مستقر است، در گستره کشورهای کثیری ظهور و بروز دارد. این جای افتخار است که یک داشته فرهنگی ایران در چنین گستره‌ای زنده است و برای مثال ازبکستان هم می‌تواند در سال آتی چنین کاری را انجام دهد و به‌ هرحال این کشورها همه دارای کشتی و آیین‌های پهلوانی هستند.

این اظهارات مدیرکل ثبت و حریم آثار و حفظ و احیاء میراث معنوی و طبیعی در حالی صورت گرفت که سینا کلهر معاون فرهنگی و توسعه ورزش همگانی وزارت ورزش و جوانان در واکنش به آن اظهار کرد: در چندین نوبت رئیس فدراسیون پهلوانی و زورخانه‌ای ایران و مدیرکل در جلسه صحبت کرده و [این] موضوع را یادآوری کرده و مسئولان مربوطه هم تاکید می‌کنند که از ظرفیت‌های قانونی برای جلوگیری از این اتفاق استفاده خواهند کرد. با این وجود این اتفاق رخ داد و تنها توضیحی که به ما ارائه شد این بود که ظاهرا برای چند رویداد فرهنگی و ورزشی امکان ثبت به‌نام چندین کشور وجود دارد به‌عنوان مثال همان‌طور که ۱۲ کشور آیین نوروز و یا ۳ الی ۴ کشور ورزش چوگان را به‌عنوان میراث فرهنگی خود به‌صورت رسمی به ثبت رسانده‌اند، درخصوص ورزش زورخانه‌ای نیز همین مسیر طی شده است.

کلهر خاطرنشان کرد: نکته‌ای که در این خصوص باید مورد توجه قرار گیرد این است آیا این یک رویه عمومی برای همه کشورهاست یا فقط درخصوص میراث فرهنگی جمهوری اسلامی اتفاق می‌افتد؟

در این رابطه خاتون‌شرق در گفت‌وگو با رئیس انجمن کشتی پهلوانی و سرمربی تیم کشتی پهلوانی ایران نظر او را جویا شد.

گل به خودی میراث فرهنگی

  امین رشیدلمیر رئیس انجمن کشتی پهلوانی و سرمربی تیم کشتی پهلوانی ایران در واکنش به اظهارات پورعلی مدیرکل ثبت و حریم آثار و حفظ و احیاء میراث معنوی و طبیعی می‌گوید: من به عنوان کسی که به لحاظ فنی به این قضیه نگاه می‌کنم پاسخ ایشان را به هیچ عنوان نمی‌توانم بپذیرم که به همین راحتی با بازی با کلمات در حضور نماینده ایران این‌ پرونده به نام آذربایجان ثبت مجدد شده باشد. در کجای دنیا چنین اتفاقی افتاده که به‌ عنوان‌ مثال وقتی ورزش جودو به نام ژاپن ثبت و معرفی شد یک کشور دیگر با اضافه کردن پسوند یا پیشوند دوباره آن را به نام خودش ثبت کند و بعد مدعی شود این اقدام برای رشد و گسترش آن بوده است، این یک حرف کاملا غیرحرفه‌ای است و من نمی‌دانم آقای دکتر پورعلی برچه اساسی این حرف‌ها را می‌زند، ورزش پهلوانی در سال ۲۰۱۰ با نام ایران ثبت شده و با این دیدگاه همه کشورهایی که از دور و نزدیک دستی بر آتش دارند باید آن را به نام خودشان ثبت کنند.

وی افزود: در اینکه آئین‌ها و فرهنگ‌ها در بین ملل مختلف در حال جابجایی جای حرف نیست اما مگر می‌شود مبدا و خاستگاه آن را نادیده گرفت اگر فرقی ندارد چرا همه کشورها در حال تلاش برای ثبت میراث خودشان در یونسکو هستند، اگر مهم نبود چرا این همه تلاش و هزینه کردیم تا ورزش پهلوانی را به نام ایران ثبت کنیم و در سال ۲۰۱۰ با حضور سران نظام در جزیره ابوموسی در نقطه صفر مرزی به این‌ مناسبت همایش برگزار شد و اظهارات ایشان گل به خودی است.

باید روشن شود که ایشان به عنوان نماینده کشور ما آیا از موضع ایران دفاع کرده؟ و اگر دیدگاه ایشان در آنجا همین بوده پس ما باید در آینده باشد شاهد اتفاقات ناگوار دیگر و مصادره سایر میراث‌های ثبت شده ایران در یونسکو هم باشیم.

وی خاطرنشان کرد: قبل از این جلسه آقای دکتر باران چشمه با ایشان‌ تماس گرفته و اطلاع می‌دهد که آذربایجان قصد چنین کاری دارد و هشدار می‌دهد و ایشان با علم با اینکه آذربایجان می خواهد این شیطنت را انجام دهد دارد این‌ جلسه شده اما از اینکه چه اتفاقی در داخل جلسه افتاده است ما خبر نداریم و باید شفاف‌سازی شود.

امین رشیدلمیر اظهار کرد: پرونده‌ای را که آذربایجان می‌خواهد با بازی با کلمات به نام خودش ثبت کند قبلا به نام ایران‌ ثبت شده است.

وی افزود: همان‌طور که در تاریخ ثبت شده آذربایجان درگذشته جزیی از خاک ایران بوده و قدمت این ورزش هم به پیش از آن دوران بازمی‌گردد و مستندات و مدارکی هم که آذربایجان ارائه کرده متعلق به آن دوران و مربوط به زورخانه‌های ایران قدیم و کشتی‌های پهلوانی ایران قدیم است در حالی که در حال حاضر در آذربایجان فقط یک زورخانه وجود دارد.

وی گفت: با انتشار این خبر دکتر باران‌چشمه رئیس فدراسیون ورزش‌های زورخانه‌ای و کشتی پهلوانی با دکتر پورعلی رئیس ثبت آثار ملی ایران در یونسکو برای اطلاع از صحت و سقم آن تماس می‌گیرد و ایشان با قاطعیت اعلام‌ می‌کند اوضاع تحت کنترل است و اصلا امکان انجام چنین کاری ممکن نیست زیرا قبلا به نام ایران ثبت شده است غافل از اینکه در این‌ ماجرا با کلمات بازی شده و در حال حاضر سوال اصلی این است که چطور می‌شود در حضور نماینده ایران در یونسکو این اتفاق بیفتد در حالی که اقناع حاضران در جلسه مبنی بر  اینکه فقط جابجایی کلمات انجام شده و ماهیت جریان عوض نشده قطعا کار سختی نبوده و امروز سوال ما مستقیم از وزیر میراث فرهنگی این است که چه پاسخی برای این اتفاق دارد.

فاجعه در راه است

صاحب بازوبند پهلوانی در سال‌های ۸۰ و ۸۷ گفت: امروز به جرات می‌توان گفت یک فاجعه بزرگ برای کشور ما در راه است و در این رابطه با دفتر ریاست‌جمهوری هم مکاتبه شده تا این‌ موضوع به طور ویژه مورد توجه قرار بگیرد اما به نظر من این یک خیانت سازماندهی شده است و به قطع اشخاصی در خوش‌بینانه‌ترین حالت در حوزه‌های مربوطه سهل‌انگاری کرده‌اند وگرنه چطور ممکن است با حضور نماینده کشور ما در یونسکو با بازی با کلمات آنچه را که ریشه در تاریخ کشور ایران دارد به نام خودشان مصادره کنند؟!

رشیدلمیر اظهار کرد: مردم کشور ما با واژه پهلوان سالها زندگی کرده‌اند و این اتفاق باعث می‌شود دل پیشکسوت‌ها و کهن‌کسوت‌ها و اهلی ورزش و علاقه‌مندان به فرهنگ ایران به درد آید و از سوی دیگر برخی اشخاص که مترصد فرصت برای گرفتن ماهی خودشان از آب گل‌آلود هستند نوک پیکان حملات‌شان را به سمت مسئولان ورزشی نشانه گرفته‌اند در حالی که نماینده ایران در یونسکو از سازمان میراث فرهنگی است و اصلا از وزارت ورزش اجازه حضور در این جلسه را ندارند البته این رفتارها چیز جدیدی نیست و در سال‌های گذشته شاهد رفتارهای مشابه زیادی به خصوص در ورزش زورخانه‌ای و کشتی پهلوانی بوده‌ایم، ورزشی که خودش باید الگوی اخلاق و مروج فرهنگ پهلوانی باشد و مدیران و مسئولان ورزشی که نقشی در این ماجرا نداشته و اصلا در آن جلسه حضور نداشته‌اند امروز مورد انتقاد قرار می‌گیرند و این ناجوانمردانه است و در طی چند روز گذشته از اقصی نقاط ایران در رابطه با این موضوع و حقی که در حال از دست رفتن برای ایران است تماس‌های زیادی گرفته می‌شود.

وی درباره تبعات ثبت ورزش زورخانه‌ای و کشتی پهلوانی به نام آذربایجان برای ایران گفت: با ثبت این موضوع در سازمان یونسکو دیگر در هیچ کجای جهان نمی‌توانیم مدعی باشیم این ورزش متعلق به ایران بوده که یک فاجعه برای حوزه فرهنگی و ورزشی ما است و در صورت ثبت نهایی به نام آذربایجان از آن پس آنها سمت و سوی ورزش ملی ما را مشخص خواهند کرد و یکسری واژگان و رفتارهایی که ریشه در فرهنگ ایرانی دارد را تغییر می‌دهند و فرهنگ پهلوانی که یکی از وزین‌ترین وزنه‌های فرهنگی ایران است چیزی به سبک و سیاق و دلخواه آنان می‌شود و معلوم نیست چه چیزی از آب درخواهد آمد و فردا نسل جدید با نوعی از فرهنگ پهلوانی آشنا خواهد شد که معلوم نیست چه تضادها و اختلافاتی با ارزش‌ها و باورهای ما دارد.

یونسکو همدست یا فریب خورده آذربایجان

رئیس انجمن کشتی پهلوانی ایران گفت: بیش از ۱۰سال است که برای نهادینه کردن و توسعه فرهنگ پهلوانی در سطح جهانی تلاش می‌کنیم و هدف از این کار ضربه به فرهنگ غنی ایران است.

وی در پاسخ به این سوال که آیا یونسکو خودش متوجه شباهت عبارات فرهنگ پهلوانی و ورزش زورخانه‌ای که قبلا توسط ایران ثبت شده با ورزش زورخانه‌ای و کشتی پهلوانی که آذربایجان مدعی آن است نشده؛ گفت: قطعا متوجه شده و به همین خاطر معتقدم خیانتی شکل گرفته است و هنوز نمی‌دانیم دکتر پورعلی نماینده ایران در یونسکو آیا در آن جلسه از حق ایران دفاع کرده یا نه و هنوز وزارت میراث با وجود تماس‌ها و نامه‌های متعدد جوابی نداده و منتظر پاسخ هستیم و از رسانه‌ها تقاضا دارم پیگیر این مطالبه جدی و به حق باشند.

موازی‌کاری تیشه به ریشه کشتی پهلوانی می‌زند

وی با اشاره به اینکه یکی از مهم‌ترین مشکلات در این بخش موازی‌‌کاری است و یک بار برای همیشه باید تکلیف برخی رشته‌های ورزشی مشخص شود اظهار کرد: حدود  ۲ماه قبل طی نامه‌ای درخواست برگزاری جلسه مشترک بین فدراسیون‌های ورزش‌های روستایی و عشایری، کشتی، همگانی و زورخانه‌ای با وزیر ورزش را دادم زیرا بعضی اوقات شاهد این هستیم یک فدراسیون در برخی از مسابقاتی که مربوط به فدراسیون دیگری است اقدام به اعزام ورزشکار می‌کند و این موضوع باعث بروز بی‌نظمی می‌شود.

وی ادامه داد: فدراسیون کشتی و اتحادیه جهانی کشتی تعریف مشخصی دارد و قوانین برگزاری مسابقات مربوط به هر کدام از رشته‌های زیرمجموعه‌اش و شرایط اعضای تیم ملی کشتی توسط این فدراسیون تعیین می‌شود، از سوی دیگر فدراسیون زورخانه‌ای کشتی پهلوانی هم شرایط مربوط به اعضای تیم ملی این رشته را مشخص می‌کند، در این بین نهاد دیگری به نام فدراسیون بین‌المللی ورزش‌های زورخانه‌ای(IZSF) تشکیل شد که آن هم سازوکار جداگانه‌ای دارد و در آخرین دوره مسابقات جهانی در ترکیه نماینده اتحادیه جهانی کشتی از من پرسید در حال حاضر متولی کشتی در ایران‌ چه کسی است؟!

این اصلا وضعیت خوبی نیست که هر فدراسیون به طور جداگانه تعدادی ورزشکار برای مسابقات ملی و جهانی جمع می‌کند در صورتی که کشتی پهلوانی باید در فدراسیون ورزش‌های زورخانه‌ای و کشتی پهلوانی شکل بگیرد و مسابقات جهانی کشتی پهلوانی زیر نظر اتحادیه جهانی کشتی است و این که چندین نهاد به صورت موازی در این حوزه کار می‌کنند موجب آشفتگی شده و هفت سال قبل هم طی نامه‌ای به وزارتخانه درخواست کردم این موضوع تعیین تکلیف شود البته طی مدت کوتاهی در زمان دکتر گودرزی این اتفاق افتاد اما پس از آن دوباره همه چیز به هم خورد.

وی با بیان اینکه در حال حاضر نمی‌خواهم نام کسی را ذکر کنم اما در صورت ادامه این وضعیت حتما خواهم گفت اظهار کرد: دبیر یکی از این فدراسیون‌ها شخصی را مامور گردآوری تعدادی ورزشکار برای اعزام به مسابقات جهانی کشتی پهلوانی می‌کند و ایشان هم هرکسی را دلش می‌خواهد انتخاب می‌کند و تحت عنوان همان فدراسیون به مسابقات جهانی کشتی سنتی اعزام می‌شوند و به همین خاطر در مسابقات گذشته آقای اِدمار نماینده فدراسیون جهانی کشتی شدیدا به این موضوع اعتراض کرد و نزدیک بود از حضور تیم کشتی ایران جلوگیری شود و این‌ اتفاقات برای ورزش کشتی خسارات زیادی داشته است.

وی گفت: در حال حاضر فدراسیون بین‌المللی ورزش‌های زورخانه‌ای(IZSF)، فدراسیون ورزش‌های زورخانه‌ای و کشتی پهلوانی و فدراسیون کشتی سه متولی کشتی پهلوانی در کشور ما است و توافق شده تیم‌ملی توسط فدراسیون ورزش‌های زورخانه‌ای و کشتی پهلوانی مشخص و اعزام می‌شود و مسابقات جهانی زیر نظر اتحادیه جهانی کشتی است اما در برخی از مسابقات شاهد بودیم هر ارگانی برای خودش یک تیم اعزام می‌کرد و برای ورزشکاری هم که به مسابقه اعزام شده ایجاد حق می‌کند و تا زمانی که این‌ ناهماهنگی‌ها ادامه داشته باشد و اجازه بدهیم هر کسی بدون آگاهی و هماهنگی به حوزه ورزش پهلوانی ورود کنند باید منتظر اتفاقات ناگوارتری باشیم.

فرهنگ‌ پهلوانی بزرگ‌ترین دارایی معنوی ما است

رشیدلمیر دارنده بازوبند پهلوانی ایران گفت:  گاهی می‌بینیم واژه پهلوان به اشخاصی اطلاق می‌شود که باعث وهن جایگاه پهلوان در نزد عموم مردم است. در گذشته اطلاق صفت پهلوان توسط مردم به اشخاص بسیار معدودی در اجتماع انجام می‌شد و این افراد در کنار دارا بودن قدرت بدنی و در اصطلاح زور بازو دارای یکسری خصایص اخلاقی مانند گذشت و جوانمردی و سخاوت بودند، اما چه شد که دایره اطلاق این صفت گسترش پیدا کرد؟

وی افزود: یکی از دلایل آن برخی از افراد دارای مسئولیت و جایگاه است که آگاهی به عمق این واژه نداشتند یا به عنوان کارشناس به این حوزه ورود پیدا کردند و در این بین برخی از خود ورزشکاران هم موجب آشفته‌تر شدن این اوضاع شده‌اند که در بهترین حالت می‌گویم نه به خاطر منافع شخصی بلکه سهوا برخی اشخاص را پهلوان خطاب می‌کنند و فرهنگ‌ پهلوانی را که یکی از بزرگ‌ترین دارایی‌های ما است لوث می‌شود. وقتی حرمت امامزاده را متولی آن نگه نمی‌دارد قطعا برایش مدعی پیدا می‌شود و من اعتقاد دارم از درون این حوزه توسط خود کهن‌کسوتان و پیشکسوتان و ورزشکاران این‌ موضوع مدیریت شود.

وی خاطرنشان کرد: در ورزش زورخانه‌ای و کشتی پهلوانی با چند طیف مواجه هستیم و البته تعریف و درک غلط از این موضوع درصد کمی از این طیف‌ها را شامل می‌شود اما همین عده اندک موجب خسارت بسیار بزرگی می‌شوند که برخی اوقات این ضرر جبران ناپذیر است و اگر می‌خواهیم کشتی پهلوانی را از این وضعیت نجات بدهیم و این رشته را در جهان گسترش بدهیم باید همه اتفاقات گدشته را رها کنیم‌ و با همدلی و برنامه‌ریزی صحیح برای آینده تلاش کنیم و باید هرآنچه داریم را سرمایه‌گذاری کنیم و در این‌ مسیر با گذشت و صبر کسانی را که نگاه درستی به این حوزه ندارند مدیریت کنیم و برای برای بارور شدن درختی تلاش کنیم که زمانی به ثمر خواهد نشست که قطعا ما نخواهیم بود و این بزرگ‌ترین حرکت جوانمردانه یک رئیس فدراسیون و هیات او خواهد بود.

وی افزود: باید با این نگاه حرکت کنیم که این‌ گندم برای ما نان نخواهد شد ولی حتما برای آیندگان نان خوشمزه‌ای می‌شود و این‌دیدگاه باید در بین مدیران و مسئولان ما توسعه پیدا کند و به همین خاطر یکسری اختلافات ریشه‌ای در ادبیات گفتمانی وجود دارد که باید حل شود و یکی از مواردی که من به صراحت با آن مخالفت کردم در ادبیات پهلوانی واژه نوچه است و به جای آن واژه نوپهلوان را پیشنهاد کردم زیرا نباید به نسل جدید با این نوع واژه‌ها مانند نوچه و پهلوانک تحقیر را بیاموزیم.

وی گفت: با نسل جدید در این موارد گفت‌وگو می‌کنیم البته برخی از بزرگ‌ترها این شیوه نمی‌پسندند اما با احترام به ایشان اگر این مسیر تاکنون رو به رشد بود قطعا باید الان باید وضعیت بسیار بهتری می داشتیم و از ابتدا باید به نسل جدید با رفتار و گفتارمان بزرگ بودن را بیاموزیم همان‌طور که گذشتگان ما با اخلاق و رفتارشان به ما آموختند و برای ما الگو شدند.

وی اظهار کرد: خاطره‌ای از پهلوان شورورزی نقل می‌شود که روزی همراه رئیس اداره ورزش وارد مجلسی می‌شود و اصرار می‌کند رئیس اداره ورزش جلوتر از او وارد مجلس شود، زمانی که علتش را می‌پرسند می‌گوید همه مردم من را می‌شناسند و زمانی که مردم ببینند من به شما احترام‌ می‌گذارم و قبل از شما وارد می‌شوم قطعا برای شما احترام‌ ویژه‌ای قائل خواهند شد. این نوع نگاه و رفتار گذشتگان ما بود اما حالا چرا من باید فکر کنم اگر کسی زودتر از من وارد گود شود خوب نیست و این از خودگذشتگی‌ها نشانه ادب و روحیه بزرگ‌منشی افراد است و ما باید اینها را به نسل جدید بیاموزیم که تن آدمی شریف است به جان آدمیت و انسان‌های بزرگ به مکان شرف می‌دهند نه مکان به انسان و این فرهنگ باید در نسل جدید نهادینه شود.

پی نوشت: «فرهنگ پهلوانی: بازی‌های سنتی زورخانه‌ای، ورزش و کشتی» در هفدهمین کمیته بین‌الدولی پاسداری از میراث ناملموس یونسکو که از هفتم تا دوازدهم آذرماه ۱۴۰۱ در شهر رباط مراکش برگزار شده است، به نام جمهوری آذربایجان ثبت شد که در ایران بسیاری از فعالان و کارشناسان میراث فرهنگی نسبت به سکوت و انفعال وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی نسبت به این اقدام جمهوری آذربایجان، واکنش نشان دادند. ایران پیش‌تر در سال ۲۰۱۰ پرونده «ورزش‌های باستانی و زورخانه‌ای» به نام خود در یونسکو ثبت کرده بود.