دکتر سید مصطفی عربی متخصص تغذیه، استادیار گروه تغذیه دانشگاه علوم پزشکی نیشابور، عضو هئیت رئیسه انجمن تغذیه خراسان رضوی
سال های زیادی است که در خصوص ویتامین D به مطالب زیادی بر میخوریم اما واقعا شاید به نقش و جایگاه این ویتامین توجه نکرده ایم.
ویتامین D3 یک ویتامین محلول در چربی است که در مواد غذایی نظیر زرده تخم مرغ، گوشت ها مخصوصا گوشت ماهی، و روغن و کره وجود دارد. اما از آنجایی که میزان این ویتامین در غذا بسیار کم است و جذب کمی هم دارد عملا رژیم غذایی به هیچ عنوان تامین کننده احتیاجات انسان نخواهد بود، به همین دلیل تامین این ویتامین برای بدن از شیوه هایی غیر از رزیم غذایی باید انجام شود.
به طور طبیعی ویتامین D3 در پوست انسان می تواند در اثر تابش نور خورشید با شکسته شدن کلسترول تشکیل شود و وارد گردش خون شده و سطح خونی این ویتامین را افزایش دهد. بیشترین نقاطی که در بدن در مواجه با نور خورشید می تواند ویتامین D3 تولید کند دست ها، پشت بازوها و کمر بوده و مواجه حدود ۱۵ دقیقه در هفته با نور آفتاب به پوست بدون پوشش می تواند نیاز های انسان را تا حد زیادی تامین کند.
امروزه متاسفانه با تغییر اکوسیستم، آلودگی هوا و وجود ذرات معلق در هوا میزان تابش مفید خورشید برای تولید ویتامین D3 کافی نبوده،از طرفی چاقی در انسان با تجمع چربی در زیر پوست باعث کاهش برخورد نور با کلسترول زیر پوستی شده و تولید ویتامین D را در بدن کاهش می دهد به همین علت کمبود ویتامین D3 از شیوع بالایی در همه گروه های سنی برخوردار است که می تواند با مشکلات زیادی برای سلامتی همراه باشد.
شاید تاکنون ویتامین D3 یک ویتامین ضروی برای استخوان ها در نظر گرفته می شد اما مطالعات نشان داده اند که این ویتامین در حدود ۵۰ مسیر تنظیمی بدن نقش دارد. ویتامین D3 با افزایش جذب کلسیم و فسفر در روده باعث می شود که جذب کلسیم به صورت موثری افزایش یابد و تراکم استخوان ها و کارکرد مناسب عضلات را به دنبال داشته باشد.
در عمل مصرف لبنیات و منابع پر کلسیم بدون وجود کافی ویتامین D در بدن کارایی زیادی ندارد و وجود این ویتامین یک عنصر کلیدی در جذب و نگهداری کلسیم و فسفر در بدن است وهمچنین تحقیقات نشان داده شد که ویتامین D3 با بهبود عملکرد پانکراس یا لوزالمعده در کاهش بروز یا پیشرفت دیابت های نوع ۱ و ۲ موثر است. این ویتامین با تاثیری که بر سطح کلسیم داخل سلول ها دارد می تواند در کنترل قدرت عضله قلب نقش داشته باشد و قدرت پمپاژ قلبی را افزایش دهد. یا تاثیری که بر کلیه ها دارد باعث کاهش فشارخون شده و شانس آسیب های عروقی را کاهش می دهد.
با توجه به نقش ویتامین D3 در مغز، سطح کافی این ویتامین می تواند در کاهش افسردگی های شدید و خفیف موثر باشد و در بهبود یادگیری نقش بسزایی دارد.
شاید بتوان گفت یکی از مهمترین ویتامین های ضد سرطانی است که سطح کافی آن با کاهش سرطان پروستات، پستان و روده بزرگ مرتبط می باشد. دخترانی که از ابتدای دوره نوجوانی سطح ویتامین D مطلوبی داشته باشد به احتمال زیاد در دوره سالمندی با کاهش حدود ۴۰٪ سرطان پستان مواجه شوند.
این ویتامین با تنظیم سیستم ایمنی می تواند قدرت تشخیص سیستم ایمنی را افزایش داده و منجر به کاهش بیماری های خود ایمنی نظیر ام اس یا لوپوس می شود.علاوه بر این در افزایش قابلیت مبارزه با عوامل ویروسی و عفونی ممکن است موثر باشد.
ویتامین D با افزایش قابلیت تحرک اسپرم ها در آقایان می تواند در افزایش شانس باروری نقش بسزایی داشته باشد و همچنین در افزایش رشد استخوان جنین و قد جنین موثر باشد.
به دلیل نقش های موثر و مهم ویتامین D در سلامت انسان چندین سال است که دستورالعمل های بهداشتی توصیه به مصرف ماهانه ویتامین D می کنند. بهتر است ابتدا سطح ویتامین D خونی بررسی شود و سپس بر اساس سطح ویتامین D در بدن تحت نظر پزشک یا متخصص تغذیه مکمل این ویتامین مصرف شود.
هشدار ها در خصوص مصرف بی رویه مکمل ویتامین:D
استفاده غیر منطقی و بدون توصیه پزشک یا متخصص تغذیه می تواند برای برخی افراد خطرناک باشد. علائم مسمومیت با ویتامین D شامل یبوست، پر ادراری، سردرد، تهوع و دل درد می باشد و در بیماران با نارسایی قلبی یا آریتمی قلبی مصرف دوزهای بالای این ویتامین بدون تجویز پزشک می تواند منجر به افزایش احتمال بروز حمله های قلبی شود و در خانم های باردار در حال حاضر استفاده از دوزهای بالای این ویتامین توصیه نمی شود.
