محبوبه ذالیانی
امسال هم با نزدیک شدن به مهرماه صحبت‌هایی درخصوص بازگشایی مدارس مطرح شد و به دنبال آن برای بازگشایی مدارس و برگزاری کلاس‌های حضوری، واکسیناسیون فرهنگیان از حدود یک ماه قبل آغاز شد اما آنقدر پیک پنجم کرونا به مردم سخت گرفت و آمار مرگ و میر را بالا برد که امسال هم عطای باز شدن مدارس به لقایش گره خورد.
اهمیت آموزش در کنار سلامت
بحث اهمیت آموزش حضوری بر هیچ کسی پوشیده نیست و این ماجرا که دانش‌آموزان در این سال تحصیلی آنطور که باید و شاید آموزش‌های مناسب دریافت نکردند، موضوعی است که کارشناسان بارها و بارها به آن اشاره کرده‌اند و بر این باورند که رشد آموزشی، اجتماعی و روانشناختی دانش‌آموزان به ویژه در سال‌های اولیه تحصیل با مشکل روبه‌رو شده است. به گفته بسیاری از کارشناسان آموزش‌وپرورش دانش‌آموزان آنطور که باید امسال یادگیری درستی نداشتند و این باعث شد که برای سال تحصیلی جدید برنامه‌ریزی‌ها برای حضور دانش‌آموزان صورت گیرد و تصمیم‌هایی که گرفته شد مبنی بر این بود که دانش‌آموزان حتی برای یک روز هم که شده به مدرسه بروند و برای تحقق این هدف واکسیناسیون معلمان و رانندگان سرویس‌ها در دستور کار قرار گرفت، اما به نظر می‌رسد با توجه به شرایط غیرقابل پیش‌بینی شیوع بیماری، صدور حکم قطعی برای بازگشایی حضوری مدارس امکان‌پذیر نیست، همان‌طور که بروز پیک پنجم کرونا حساب و کتاب وزارت آموزش و پرورش را برای این تصمیم به هم ریخت و هرگونه اقدام برای بازگشایی حضوری مدارس از سوی دولت سیزدهم به تعویق افتاد.
از یکسو مسئولان آموزشی، معلمان و برخی از خانواده‌های دانش‌آموزان به علت افت تحصیلی و خانه‌نشینی طولانی مدت دانش‌آموزان خواهان بازگشایی مدارس هستند و در سوی دیگر نگرانی وجود دارد که با باز شدن در‌های مدارس سلامت دانش‌آموزان به دلیل شیوع بیماری کرونا به خطر بیفتد. همین موضوع باعث شده تا برخی از تصمیم‌گیران با، اما و اگر‌هایی درباره بازگشایی مدارس سخن بگویند و تأکید کنند که شرط اصلی بازگشایی‌ها اجرای کامل پروتکل‌های بهداشتی و واکسیناسیون عمومی خواهد بود. اما نمی‌توان از این موضوع غافل شد که همچنان شماری از مدارس با مشکلات زیرساختی مثل نبود فضای مناسب کلاسی، سرویس‌های بهداشتی استاندارد، تهویه مناسب و تراکم جمعیت دانش‌آموزی روبه‌رو هستند که برنامه‌ریزی را برای تحصیل حضوری با چالش مواجه می‌کند. ۷ مرداد واکسیناسیون معلمان آغاز شد و محسن حاجی‌میرزایی وزیر آموزش و پرورش سابق در همان زمان اعلام کرد که واکسیناسیون معلمان گام بزرگی برای طلیعه حضور با مهر و محبت دانش آموزان در مدارس است. روند واکسیناسیون فرهنگیان در طول این مدت نیز به خوبی طی شد تا مهرماه ۱۴۰۰ زنگ مدارس در شرایطی به صدا درآید که حیاط مدرسه مملو از هیاهوی دانش آموزان باشد. اما تمام این برنامه‌ریزی‌ها با اعلام ستاد ملی کرونا برهم زده شد و رئیس‌جمهور در آخرین اظهارات خود در اینباره از غیرحضوری بودن آموزش‌های دانش‌آموزان خبر داد.
بازگشایی مدارس تا تکمیل زیرساخت‌های بهداشتی به تعویق افتاد
رئیس‌جمهور در جلسه روسای کمیته‌های تخصصی ستاد ملی مقابله با کرونا، با اشاره به نزدیک شدن فصل بازگشایی مدارس و پیشنهاد اعضا، گفت که مقرر شده ابتدا تمام شرایط و زیرساخت‌های بهداشتی ضروری، نظیر تأمین استانداردهای مطلوب سرویس‌های بهداشتی در مدارس، ایجاد امکان رعایت حداقل تراکم در کلاس‌های درس، تهویه کلاس‌ها، واکسیناسیون معلمان و کادر اداری، واکسیناسیون والدین دانش‌آموزان و در صورت تأمین واکسن، واکسینه‌کردن آن دسته از دانش‌آموزان که دارای بیماری‌های زمینه‌ای هستند، انجام شده و سپس درباره دایر شدن حضوری کلاس‌های درس تصمیم‌گیری شود. بر این اساس سال تحصیلی جدید از ابتدای مهر آغاز خواهد شد، اما آموزش حضوری تا فراهم شدن شرایط بهداشتی مقرر به تعویق خواهد افتاد و مصوبات این جلسه برای بررسی و تصویب در جلسه بعدی ستاد ملی مقابله با کرونا انجام خواهد شد.
سوادآموزی در بستر
عدم برگزاری کلاس‌ها به صورت حضوری و مجازی شدن آموزش در طول این دو سال مشکلات زیادی را ایجاد کرده است و دانش آموزان در بستر فضای مجازی آنطور که باید و شاید نتوانستند مطالب درسی را فراگیرند. تقلب در امتحانات، حل کردن تکالیف توسط والدین، بی تحرکی دانش آموزان و حضور در کلاس‌های مجازی درصورتی که هنوز در تخت خواب هایشان هستند، نمونه‌ای از آسیب‌های کلاس‌های مجازی است که به دنبال آن شاهد افت میانگین نمرات در کنکور سراسری، افت ۱.۵ نمره دانش آموزان در پایه دوازدهم و افت تحصیلی محسوس دانش آموزان در پایه اول و دوم ابتدایی هستیم. نادر یعقوبی کارشناس آموزش و پرورش می‌گوید: «هیچ چیز نمی‌تواند جای آموزش حضوری را بگیرد در دو سال آینده شاهد افت تحصیلی زیادی در پایه ابتدایی خواهیم بود وقتی مدارس به صورت حضوری بود شاهد ۳۵ درصد افت تحصیلی در دانش آموزان ابتدایی بودیم و بسیاری از دانش آموزان در مهارت خواندن و نوشتن دچار مشکل بودند و حالا که حدود دو سال آموزش به صورت مجازی است قطعا شاهد افت تحصیلی بیشتری در دانش آموزان مقطع ابتدایی خواهیم بود. البته در حال حاضر از ۲۰۷ کشور در جهان فقط ۳۰ کشور مدارس‌شان باز نشده است که ایران نیز جزو یکی از همین کشورهاست، البته شرایط نامناسب مدارس از لحاظ تهویه هوا یکی از دلایلی است که بازگشایی هنوز بر سر دوراهی وجود دارد.»
او با اشاره به اینکه در دوسال اخیر هنوز آمار دقیقی درخصوص افت تحصیلی دانش آموزان در دست نیست، ادامه می دهد: «پایه ابتدایی دوره بسیار تخصصی است و والدین و آموزش مجازی نمی‌توانند جای آموزش حضوری بگیرند و کار تخصصی فقط از عهده معلمان مجرب برمی آید. همچنین افت دانش آموزان در کنکور امسال را شاهد بودیم که قطعا فقط به دلیل کرونا نیست این نکته درست است که عدم برگزاری کلاس‌ها به صورت حضوری در افت دانش آموزان تاثیر گذار بوده، اما در کنکور ما همیشه نابرابری وجود داشته چراکه توزیع معلمان مجرب در مدارس به صورت یکسان نیست، تراکم دانش آموزان در مدارس دولتی زیاد بوده و شرایط آموزش و کلاس‌های فوق برنامه در کلاس‌های غیردولتی به دلیل دریافت شهریه نسبت به مدارس دولتی بیشتر و سهمیه مناطق نابرابر است.»
تفاوت نظر بر سر بازگشایی، حضور نیمه حضوری یا مجازی مدارس!
از طرفی بازگشایی مدارس در مهرماه امسال در کمسیون آموزش و تحقیقات مجلس شورای اسلامی در حال بررسی بوده و برگزاری کلاس‌های حضوری منوط به نظر وکلای ملت است هرچند نظر نمایندگان مجلس بیشتر به برگزاری مجازی کلاس‌های درسی است در همین باره رضا حاجی پور سخنگوی کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس شورای اسلامی گفته است که کمیسیون آموزش مجلس شورای اسلامی زیر بار بازگشایی با این وضعیتی که در حال حاضر وجود دارد، نمی‌رود. حتما باید شرایط شیوع کرونا در کشور ثابت شود و آرامش روانی و امنیت برای معلمان، اساتید، دانش آموزان، دانشجویان و خانواده‌ها فراهم شود. باید زیر ساخت‌های لازم برای تامین این امنیت فراهم شود، با توجه به شرایط فعلی و اینکه زمانی حدود دو هفته تا بازگشایی مدارس و فرا رسیدن مهر ماه باقی مانده است، شرایط برای بازگشایی مدارس فراهم نخواهد شد.
سخنگوی کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس با بیان اینکه در بررسی‌های صورت گرفته به این نتیجه رسیده ایم که آموزش‌های باید حضوری باشد، افزود: هنوز زیر ساخت‌های آموزش مجازی در کشور به اندازه کافی فراهم نشده و نمی‌تواند به تنهایی نیاز‌های کشور را برآورده کند. سال گذشته هم مبحث بازگشایی مدارس مطرح شد، ولی در نهایت بعد از اتمام بررسی‌ها به این نتیجه رسیدیم که شرایط برای بازگشایی مدارس کافی و فراهم نیست و از بازگشایی مدارس ممانعت به عمل آمد.
البته نظر کارشناسان نیز برای بازگشایی مدارس بر این است که شرایط برگزاری کلاس‌های حضوری در وضعیت فعلی وجود ندارد و باید براساس وضعیت هر استان، شهر و مدرسه درخصوص بازگشایی تصمیم گیری شود در استانی که وضعیت کرونا در شرایط بهتری قرار دارد و مدارس شرایط برگزاری کلاس حضوری را با رعایت دستورالعمل‌های بهداشتی دارد در صورت واکسینه شدن معلمان اگر به امکان آموزش حضوری فراهم شود، بهتر خواهد بود.
اختلاف میان متخصصان
یعقوبی کارشناس آموزش و پرورش در این باره می‌گوید: «برای بازگشایی مدارس به لحاظ واکسیناسیون باید به یک حدی برسیم که متخصصان در آن اتفاق نظر داشته باشند. مدارس ما به گونه‌ای نیست که بتوان فاصله اجتماعی را رعایت کنند و یا کلاس‌ها از شرایط تهویه مناسب برخورد دار نیست به همین دلیل اگر تراکم کلاس‌ها هم بالا باشد قطعا برای دانش آموزان خطرناک است. باتوجه به اینکه رو به فصل سرما هستیم شرایط خاص‌تر و خطرناک‌تر می‌شود به همین منظور توصیه نمی‌شود در شرایط فعلی آموزش‌های حضوری را راه اندازی کنیم.»
او معتقد است: «برای بازگشایی مدارس باید بررسی به صورت موردی شود به عنوان مثال مدارس کم جمعیت روستایی که تعداد دانش آموزانشان کم است اگر معلم مربوطه واکسینه شده است حتما توصیه می‌شود که کلاس‌ها به حضوری باشد، باید به شورای آموزش و پرورش هر استان و منطقه اجازه دهیم تا براساس شرایط استان، شهر و شرایط خود مدرسه برای بازگشایی و برگزاری کلاس‌های حضوری تصمیم گیری کنند برای هر مدرسه باید نسخه متفاوتی پیچیده شود. در شرایط فعلی که آموزش مجازی هم آسیب کمتری نسبت به آموزش حضوری ندارد به نظر می‌رسد اگر مدارس به صورت نیمه حضوری فعال شوند می‌توان امیدوار بود بعد از ۲ سال بالاخره دانش‌آموزان به صورت جدی و رسمی پای درس خواهند نشست و از بروز مشکلات تحصیلی در سال‌های آینده هرچه سریعتر جلوگیری کرد، به دنبال آن بازگشایی مدارس به صورت نیمه حضوری را از نمایندگان مجلس پیگیری کردیم.»
با این اوصاف نمی‌توان زیاد به برگزاری کلاس‌های حضوری خوش بین بود، اما باید فکر حسابی برای شرایط فعلی کلاس‌های مجازی دانش آموزان کرد چراکه در حال حاضر که انواع سویه‌های ویروس کرونا شایع شده و امکان بازگشایی مدارس نیز وجود ندارد نباید راه فرار از درس برای دانش آموزان محیا باشد و آموزش مجازی باید بتواند تا حد امکان مشابه آموزش حضوری برای دانش آموزان مفید واقع شود.
فاجعه بزرگ برای نظام آموزشی
یعقوبی کارشناس آموزش و پرورش می گوید: «معمولا آسان‌ترین برنامه این است که بگوییم آموزش‌ها مجازی است و دانش‌آموزان از خانه درس را دنبال کنند، اما همین در خانه ماندن دانش‌آموز هزاران تبعات دارد و حالا دیگر برای اولیا قابل مدیریت نیست. بررسی‌های ما در مرکز مطالعات آموزش و پرورش نشان می‌دهد که دانش‌آموزان در این مدت به‌شدت افت تحصیلی داشتند. آن‌ها در فضای مجازی درگیر درس و مشق و کلاس نبودند. ما شاهد نمایش درس خواندن دانش‌آموزان بودیم. کار معلمان چند برابر شد، اما نتیجه‌ای نگرفتند. علاوه بر این بالای سه میلیون دانش‌آموز در سال مجازی ترک تحصیل کرده‌اند و اگر برای امسال هم آموزش مجازی باشد باز شاهد ترک تحصیل کردن عده‌ای از دانش‌آموزان خواهیم بود و این یک فاجعه بزرگ برای نظام آموزشی است.»
وی در پایان می گوید: «از همه تبعاتی که آموزش مجازی با خود به همراه داشت که بگذریم؛ نمی توان از مشکلات عاطفی و اجتماعی شدیدی که این دانش‌آموزان دچار شده‌اند، غافل شد. خیلی‌هایشان پرخاشگر و بی‌حوصله شدند. خانواده‌ها از حضور دانش‌آموزان در خانه کلافه‌اند. بحث و درگیری بین دانش‌آموز و والدین بیشتر از قبل شده است. همچنین باید این سؤال را از مسئولان پرسید که آیا الزامات نیامدن دانش‌آموز به مدرسه را فراهم کرده‌اند. سرپرست برخی از دانش‌آموزان با ورود کرونا شغل خود را از دست داده‌اند و خانواده دانش‌آموز فقیرتر از قبل از کرونا شده، این خانواده‌ها دیگر توان پرداخت پول اینترنت دانش‌آموزشان را ندارند.»
