یحیی شکفته / درود و سلام به همه همراهان نیشابور شهر تمدنهای کهن
در قسمت‌های قبل از محلات نیشابور که نوشتیم ؛ به دروازه ی شیردار سابق و یا کوچه ی شیردار کنونی رسیدیم. آنچه در نظر من نگارنده به لحاظ اسمی شاید، موجبات شگفتی باشد که گذران نرم تاریخ از یک دروازه بزرگ و پراهمیت و دارای موقعیت استراتژیک، بجای پیشرفت و اعتلا چگونه به یک کوچه تنزل کرده که چه بسا مغفول ماندن در برهه ای از تاریخ و تخریب‌ و عدم رسیدگی ها به مناطقی چون اینجا باعث شده که روزگاری شناسنامه نیشابور و اعتبار آن اکنون دستخوش ناملایمات و بی‌مهری هایی شده و با تنزل به سطح در حد یک کوچه از آن یاد کنیم!
کوچه ایی که هم اکنون نیز همچنان یکی از قطب‌های تاریخی پر رفت وآمد و درعین حال اقتصادی می‌باشد؛ هنوز جُنب و جوش اقشار مختلف از دامدار و کشاورز تا قصاب و آهنگر در پس روزهای خوب و بد و تلخ و شیرین ما نیشابوریان ادامه دارد.
القصه همچنان که تا دیوار گاراژ امیران سوار بر بال سیمرغ خیال نشستیم و از خاطرات اینجا لذت بردیم، اکنون نیز بر روی همان دیوار به ملک فعلی رستگارها نظر دارد و البته کاروانسرایی که بوده و هیچ اطلاعات موثق از قدمت و مالکیت آن نتوانستم بدست بیاورم و صرفاً به کارکرد کاروانسرا و تردد مسافران تاریخ نیشابور، در گذر از سالهای بسیار دور اکتفا خواهم کرد و بیشتر در حافظه ی شفاهی اشخاص غالباً به دلیل مجاورت با کاروانسرای بزرگتر در نوع خود، برای بارانداز و اسباب و اثاثیه مسافران یاد می‌شده.
به هرحال ادامه راه تا چشم انداز به سمت جبهه غربی جغرافیا و در انبوه درختان پارک هاشمی نژاد فعلی، هنوز خاطرات پارک کوروش تداعی دارد. پارکی که بیشتر به واسطه تلاش‌های مجدانه شهردار سنگچولی از عمق خندق های پیشین شهر، پس از جمع آوری گورستان قدیمی شهر که حتی روزگاری به واسطه تمیز دادن مذکر و مونث مردگان زن و مرد، از هم جدا و در جای خاص خودشان دفن می‌شدند تا حتی برای خردسالان نیز محدوده ی مشخصی قائل بودند و در مجاورت آن وجود بقاع متبرکه امام‌زادگان شریف که دو برادر هستند و با چهار واسطه از طریق محمدبن‌حنفیه(ع) به حضرت علی(ع) می‌رسند در همین مرکز شهر نیشابور و در میان این همه گور بر اهمیت اینجا می افزاید.
لازم به یادآوری است با تخریب و هموار سازی این بخش از پارک که روزگاری قبرستان قدیمی نیشابوریان بوده و البته بازسازی بارگاه منور بقاع متبرک که دارای بناهای قدیمی و تخریب شده بود و کمی تغییرات ساختاری با تخریب برخی منازل و مغازه های قدیمی، در بخش متصل به خیابان فردوسی جنوبی و بازار روز کمی شکل و شمایل این منطقه عمومی تبدیل به پارک کوروش شد و پس از از انقلاب اسلامی به نام شهید هاشمی نژاد تغییر نام داد.
مدت زمانهای قدیم در بخشی از همین محوطه نیز مکانی به عنوان بازار داد و ستد دامداران بود و با اصطلاح، مال حال‌های(گاو و گوسفند و شتر و اسب و ..) خویش را برای خرید و فروش به اینجا می آورده اند.
شایان توجه است راسته دهانه‌ دکان‌هایی با قدمت دیرینه تر که در قدیم الایام دقیقاً روبروی درب کاروانسرای شیردار و در ادامه املاک رستگار فعلی است، به مالکیت یزدانیان ها و عرب خویی ها و … با مشاغل مختلف تعلق داشته و در ادامه تعدادی مغازه در راستای باغ هاشمی نژاد هست که قدمت چندانی ندارد اما به واسطه توافقات مالکان اولیه آنها که املاکشان جنب کاروانسرای شیردار بوده به این جا نقل مکان کردند که در آینده مفصلا درباره این موضوع در بخش تکمیلی به آن خواهیم پرداخت .
بخش انتهایی این محدوده نیز محل گذر آبراهی است که از میان وسعت شهر نیشابور در امتداد حرکت بسیار کهنسال آن و با گذشتن از نقاط مختلف شهر با توجه به منشعب شدن آبراه های کوچه و بازار و در قدیم تر حتی برخی منازل سر راه با خروج آب فاضلاب و آب‌های خاکستری منازل خویش در جاری بودن نه البته تمیز آن، سهم به سزایی داشتند و بعدها با توجه به توسعه و گستردگی شهر ها و استفاده از بسترهای فاضلاب متصل شهری، تا حدودی با دیوار کشی سنگی جدید و متحدالشکل سراسری کمی از آشفتگی قبلی درآمده و مسیری امن و مطمئن برای سیلاب‌ها و آب‌های جاری فصلی گردیده!
البته جریان آب در کال منوچهری قدمتی دیرینه داشته و چه بسا در امتداد مسیر قنات چهارطاق که از دامنه های کوه بینالود نشأت می‌گرفته همواره بستری مناسب برای سیکل چرخشی مصرف کنندگان و همشهریان نیشابوری بوده است.
لابلای حرکت و هیاهوی منطقه اگر بخواهیم به امتداد خندق بپردازیم با توجه به اتصال خیابان ایستگاه فعلی و پرداختن به خاطرات آن کوی و برزن مجال نگارش را به دفعات بعدی واگذار خواهیم کرد تا ضمن معرفی بخش دیگر و پایانی همین کوچه قدیمی شیردار نیشابور و با معرفی خود کاروانسرا و کارکرد قدیمی آن محله گردی ما در یکی از پایانی ترین مرزهای نیشابور به اتمام برسد.
شما خواننده محترم و دنبال کننده گرامی مطالب نیشابور شهر تمدنهای کهن، می‌توانید با ارسال نظرات خویش نگارنده متن را در تکمیل مطالب و گردآوری خاطرات محلات نیشابور یاری کنید لطفا با دسترسی به آدرس الکترونیکی فضای مجازی در بستر اپلیکیشن اینستاگرام با من در ارتباط باشید.
@yahya_shekofteh