گزارشگر: ابوالفضل یغما
اگر چه بر حسب تجربه‌ی سال‌ها کار در بهزیستی، به قطع و یقین می‌دانم که آمار معلولین ثبت شده در بهزیستی، با واقعیت جامعه فاصله‌ی زیادی دارد اما حسب ناچاری از آمار بهزیستی یاد می‌کنم که می‌گوید نزدیک به ۱۲ هزار معلول ثبت شده در بهزیستی نیشابور داریم و بر اساس تجربه‌ای که من در مورد معلولین واقعی از بهزیستی کسب کرده‌ام باید چیزی در همین حدود هم خارج از سیستم ثبت بهزیستی باشند. به عبارت دیگر نزدیک به ۲۵ هزار معلول با انواع معلولیت‌ها ساکن نیشابور هستند که این آمار اگر شهرستان‌های جدیدالتأسیس مثل میان‌جلگه، فیروزه و زبرخان را هم لحاظ کنیم کل منطقه‌ی نیشابور بزرگ باید چیزی حدود ۵۰ هزار نفر معلول داشته باشد.
بر اساس آنچه حدود ۱۰ سال پیش، مدیر کل بهزیستی وقت استان در مورد تعداد سالمندان شهرستان گفته بود، نیشابور بالاترین میزان سالمندان را در میان شهرهای استان دارد و حدود آن به ۱۰ درصد جمعیت می‌رسد. اگر فرض کنیم که آمار سالمندان در سال‌های گذشته تغییر زیادی نکرده و با همین شیب پیش رفته است در حال حاضر باید در کل نیشابور حدود ۴۰ هزار نفر سالمند داشته باشیم و اگر مادران باردار، مادران کالسکه‌دار، بیماران، کودکان، افراد صدمه دیده در حوادث و دارای معلولیت موقت و سایر نیازمندان به مناسب‌سازی را منظور کنیم، بی‌شک به رقم بالای ۲۰ درصد جمعیت می‌رسیم.
به عبارت دیگر اگر آمار سال ۲۰۱۶ را که جمعیت شهرستان را بیش از ۴۵۰ هزار نفر برآورد کرده بپذیریم، باید چیزی نزدیک به ۹۰ هزار نفر را در نیشابور، جامعه‌ی نیازمند مناسب‌سازی محیطی بدانیم.
آیا ۲۰ درصد جمعیت یعنی نزدیک به ۱۰۰ هزار نفر انسان، حق زندگی در محیط شهری را ندارند؟ آیا مسؤولان و مدیران شهرستان، هیچ حس مسؤولیتی در قبال این گروه از شهروندان در وجودشان نیست؟ آیا کسی نیست که داد این مظلومان و محبوسان در خانه‌هاشان را از این مسؤولان بی‌کفایت بستاند؟
مسؤولانی که حتی معنای کلمه‌ی مناسب‌سازی را نمی‌دانند!
در مراجعه به سه اداره‌ی دولتی، ۵ دفتر پیشخوان پرتردد، دو دفتر خدمات قضایی، ۳ دفتر پلیس +۱۰ ، ۱۵ ساختمان بلندمرتبه‌ی غیر دولتی، ۱۲ مدرسه در نقاط مختلف شهر، ۱۵ مسجد و تکیه و هیأت مذهبی، دو محل گردشگری عمومی و سه مرکز آموزش عالی در سطح شهر به نکات جالب توجه و تأسف‌باری رسیدم.
در اماکن خصوصی و حتی برخی مدارس، اصولا نمی‌دانند مناسب‌سازی چیست و چه کاربردی دارد؟ در ادارات دولتی، فقط سطح شیبدار غیر استانداردی در درب ورودی دیدم و از بقیه‌ی آیتم‌های مناسب‌سازی خبری نبود، در مساجد و تکایا وضعیت را بسیار اسف‌بار دیدم و هیچ موردی برای مناسب‌سازی در آنها دیده نمی‌شد، در محل‌های گردشگری، ضوابط مناسب‌سازی، نصفه نیمه و بعضا هیچ انجام شده بود، در مراکز آموزش عالی، بیشتر رفع تکلیف شده بود، در سایر موارد مثل ادارات دولتی و حتی مراکز و دفاتر وابسته به این ادارات همچون دادگستری و دفاتر اسناد رسمی، کار قابل توجهی انجام نشده و وضعیت مناسب‌سازی اصلا تعریفی ندارد.
خاتون شرق سندی در دست دارد که بر اساس آن، در آبان‌ماه ۱۴۰۱ دادستانی از بهزیستی خواسته که دستگاه‌هایی را که مناسب‌سازی را رعایت نکرده‌اند به این نهاد قضایی معرفی کند و بهزیستی در پاسخ گفته گزارش کامل بازدیدهای میدانی کارشناس بهزیستی را در ابتدای سال به دادستانی ارسال کرده و اکنون دوباره ساختمان‌های اولویت‌دار و دارای بیشتری تردد را به این نهاد معرفی می‌کند.
در این نامه، ساختمان پزشکی قانونی، اداره ورزش و جوانان، سازمان انتقال خون، اداره ارشاد، اداره تبلیغات اسلامی، دامپزشکی، تعاون روستایی، منابع طبیعی، دفتر خدمات قضایی واقع در خیابان دانشگاه ۱۷ ، دفاتر پیشخوان دولت که به گفته بهزیستی، هیچ نهاد پاسخگویی ندارد، دفتر پلیس + ۱۰ در امام خمینی ۱۶ ، و دفاتر اسناد رسمی که بنا بر اظهار نظر کارشناس بهزیستی، هیچ الزامی به دسترس‌پذیری مکان از سوی صادر کننده‌ی مجوز فعالیت آنها دیده نمی‌شود.
دادستان: مدیران متخلف را تعقیب می‌کنیم
بر اساس قانون، دادستان، عضو ستاد مناسب‌سازی نیست اما بر مبنای روح کلی قانون حمایت از حقوق معلولین، دادستان‌های شهرهای مختلف، عضو غیر قابل انفکاک و بلکه ضروری این ستادها هستند تا منویات قانون‌گذار مبنی بر مجازات متخلفین را اجرایی نماید.
علاوه بر این، دادستان به عنوان مدعی العموم و بر اساس قوانین کلی کشور، می‌تواند موضوع ترک فعل مدیران و عدم اجرای قوانین از سوی آنها را پیگیری و مدیران متخلف را تحت پیگرد قرار دهد.
دادستان نیشابور در این زمینه به خاتون شرق گفت: دستگاه‌های اجرایی در حوزه معلولین، یک سری تکالیفی دارند تا جامعه را به صورتی اصلاح کنند که این گروه از شهروندان بتوانند تمام خدمات شهروندی را به سهولت دریافت کنند. بدین لحاظ باید شوارع و معابر، اماکن عمومی، دستگاه‌های دولتی، اماکن بهداشتی و درمانی، مراکز فرهنگی و گردشگری، مراکز مراجعه‌ی مردم و دیگر محل‌ها و مکان‌هایی که در قانون ذکر شده یا محل ازدحام و مراجعه‌ی مردم می‌باشد ضوابط مناسب‌سازی را که در قانون آمده، رعایت کنند.
سید محمد حسینی افزود: بر اساس برآوردهای ما، برخی قسمت‌ها و دستگاه‌ها این ضوابط را تا حدودی رعایت کرده‌اند ولی مراکز و دستگاه‌هایی هم هستند که توجه لازم را نداشته و انتظارات قانون‌گذار را برآورده نکرده‌اند.
وی خاطر نشان کرد: یکی از راه‌های تعقیب مدیرانی که مرتکب ترک فعل می‌شوند گزارش‌های مردمی و سازمان‌های مردم‌نهاد در کنار دستگاه‌های نظارتی است.
دادستان نیشابور تأکید کرد: حتی شما خبرنگاران و نیز تشکل‌های معلولین، مواردی را که عدم اجرای قانون مشاهده می‌شود می‌توانند به دادستانی گزارش کنند و ما به عنوان داعیه‌دار حقوق عامه، این مدیران را تعقیب قضایی خواهیم کرد.
وی تصریح کرد: گزارشات واصله به هر شکلی که باشد به شرط اتقان و وجود مستندات، قابل بررسی و پیگیری است زیرا قانون به ما تکلیف کرده و به هر شکلی از ترک فعل مدیران مطلع شویم موضوع را دنبال می‌کنیم.
دادستان تأکید کرد: قانون می‌گوید شکایت شاکی، گزارش ضابطین، اشخاصی که از قول آنها اطمینان قضایی حاصل شود و حتی یک پیامک از ناحیه‌ی مورد اعتماد می‌تواند منشأ تشکیل یک پرونده‌ی قضایی علیه یک مدیر که ترک فعل زیانبار دارد باشد.
برخی مدیران تا خودشان دچار معلولیت نشوند به مناسب‌سازی ایمان نمی‌آورند
فرماندار، رئیس ستاد مناسب‌سازی شهرستان است. حسب وظیفه‌ی قانونی، مدیران باید ابلاغ فرمانداری‌ها را به مثابه‌ی نهاد نظارتی و تصمیم‌گیر مورد اجرا قرار دهند ولی در مورد مناسب‌سازی با وجود اینکه فرمانداری، تمام موارد لازم برای مناسب‌سازی را به دستگاه‌های مربوطه اعلام کرده ولی خروجی این ابلاغ‌ها، امر قابل مشاهده‌ای نیست.
به گفته‌ی معاون عمرانی فرماندار نیشابور، متولی مناسب‌سازی معابر و شوارع، گذرگاه‌ها و فضاهای عمومی در سطح شهر، شهرداری‌ها و در سطح روستا، دهیاری‌ها هستند و دستورات و مصوبات ستاد، مرتبا برای این نهادها ابلاغ شده است.
محمود گیاهی به خاتون شرق می‌گوید: ما تمام مصوبات را به دستگاه‌های هدف مصوبات و نیز به دادستانی اعلام می‌کنیم.
وی ادامه می‌دهد: از آنجا که برخی مشکلات دستگاه‌ها اعتباری است و به نهادهای متولی این دستگاه‌ها در استان مرتبط می‌باشد ما مصوبات را برای ستاد مناسب‌سازی استان و بعضا به ادارات کل این سازمان‌ها نیز اعلام می‌کنیم.
وی خاطر نشان می‌کند: متأسفانه برخی مدیران دستگاه‌ها با وجود ابلاغ‌ها و اخطارهای مکرر، ضوابط را اجرا نمی‌کنند و این از عدم دغدغه‌مندی آنها و عدم مسؤولیت پذیری این افراد در حفظ و ارتقای حقوق شهروندی هزاران انسانی است که در این شهرستان زندگی می‌کنند و می‌خواهند از فرصت‌های برابر با سایرین برخوردار باشند.
گیاهی تصریح کرد: تا این افراد خودشان دچار ضایعه و معلولیتی نشوند و خود را در جای توانخواهان قرار ندهند به درستی، به ضرورت انجام دسترس‌پذیری اجتماعی ایمان نمی‌آورند.
وی در عین حال، بهانه قدیمی بودن ساختمان یا عدم وجود اعتبارات کافی برای مناسب‌سازی ساختمان را که از سوی برخی دستگاه‌ها مطرح می‌شود غیر قابل قبول خواند و گفت: فرمانداری که ساختمانی قدیمی دارد با تغییرات و تحولات لازم عمرانی و ساختمانی، تمام ضوابط مناسب‌سازی را اجرا کرده است.
بهزیستی: دستگاه‌های کم‌کار به دادستانی معرفی شده‌اند
دبیر ستاد مناسب‌سازی شهرستان، با اذعان به اینکه وضعیت دسترس‌پذیری شهر در بسیاری از موارد خوب نیست به خاتون شرق می‌گویدک در پاساژها، مدارس، مساجد، اماکن گردشگری و خیلی نهادها و سازمان‌های دیگر، مناسب‌سازی انجام نشده و وضعیت، به هیچ‌وجه مورد تأیید ما به عنوان دستگا ناظر و دبیر ستاد نیست.
علی صدر با بیان اینکه دادستانی پای کار است و دستگاه‌های کم‌کار به این نهاد معرفی شده‌اند در خصوص ضوابط دسترس‌پذیری در روستاها نیز گفت: اجرای این موارد در روستاها با دهیاری‌ها است و از نظر تطبیق با طرح‌های هادی روستایی نیز موارد در جلساتی با بنیاد مسکن مطرح شده و آقایان گفته‌اند که موارد را به پیمانکاران و دهیاران ابلاغ می‌کنند اما مطالعات میدانی ما نشان می‌دهد که چنین اتفاقی نیفتاده و وضعیت روستاها به مراتب بدتر از شهرهاست.
صدر می‌گوید در سال جاری یک میلیارد و صد میلیون تومان از سوی شورای شهر ویژه‌ی مناسب‌سازی معابر و گذرگاه‌های اولویت‌دار برای شهرداری بودجه تعیین شده و این اتفاق خوبی است که برای اولین‌بار افتاده است.
بررسی‌های خاتون شرق نشان می دهد که وضعیت خیابان‌ها، معابر عمومی، گذرگاه‌ها، پارک‌ها، سرویس‌های بهداشتی در مراکز عمومی و فضاهای مبلمان شهری از جمله ایستگاه‌های اتوبوس و پل‌های عابر پیاده و سایر نهادهای شهری، عاری از مناسب‌سازی و دسترس‌پذیری‌اند.
بهزیستی می‌گوید به جز دو یا سه مسجد مانند مسجد جامع که برخی ضوابط مناسب‌سازی در آنها اجرایی شده، هیچیک از مساجد، تکایا، هیآت مذهبی و مراکز تحت نظارت اوقاف، مناسب‌سازی نشده‌اند.
نسرین ایروانی، کارشناس مناسب‌سازی بهزیستی نیشابور می‌گوید تمام این موارد با مسؤولان این مراکز طی جلسات متعدد مطرح و توضیحات و راهکارهای لازم به آنها ارائه شده اما هیچ کدام از مسؤولان این مراکز، اعتنا و توجهی به این مسائل ندارند.
امامزادهها، مساجد و هیأت‌های مذهبی، اصلا توجهی به قانون ندارند
وی تصریح می‌کند: مناسب‌سازی در مراکز گردشگری در حد رفع تکلیف بوده و به هیچ عنوان وضعیت مطلوب نیست. ایروانی یادآور می‌شود در قسمت مساجد، تکایا و هیآت مذهبی و همچنین بقاع و امامزادهها حتی یک قدم از سوی مسؤولان این مراکز برداشته نشده و هیچ اعتنایی به قانون نمی‌شود. ما حتی هیأت‌های پر تردد را مشخص کرده‌آیم و به آنها اعلام کرده‌ایم که دست کم این چند مسجد را مناسب‌سازی کنید ولی کاری انجام نمی‌شود.
رئیس بهزیستی نیشابور می‌گوید: الزامات قانونی را گفته‌ایم و دستور العمل‌های قانونی را برایشان توضیح داده‌ایم. در جلساتی که با مسؤولان این مراکز داریم خود آقای فرماندار به آنها اعلام کرده ولی عملا کاری صورت نداده‌اند و گویا خود را فراتر از قانون می‌دانند و گوش‌شان به هیچ توصیه و دستوری بدهکار نیست. نمایندگان و مسؤولان سازمان تبلیغات، اداره اوقاف و مسؤول رسیدگی به امور مساجد در جلسات بوده‌اند وهمه‌ی تذکرات لازم به آنها داده شده است.
به گفته صدر، به دکترها گفته شده که اگر ساختمان اجاره شده یا ملکی آنها ضوابط مناسب‌سازی را نداشته باشد پروانه طبابت‌شان توسط دانشگاه یا نظام پزشکی تمدید نمی‌شود ولی بررسی‌های میدانی خاتون شرق نشان می‌دهدکه بسیاری از پروانه‌ها بدون توجه به این ضوابط تمدید شده است.
زندگی‌هایی که در انتظاری سخت و تلخ، به پایان می‌رسد
صدها و هزاران معلول در سراسر شهرستان، سال‌ها است که در انتظار دسترس‌پذیر شدن محیط شهری و زندگی اجتماعی، در خانه‌هایشان محبوس گشته و زانوی غم در بغل گرفته‌اند به امید آنکه شهر طوری دسترس‌پذیر شود که آنها هم مثل من و شما بتوانند از خانه بیرون بیایند، به بازار و تفریح و ورزش و سینما بروند، نیازهای اجتماعی و ارتباطی خود را برطرف کنند و مثل افراد عادی، مایحتاج زندگی خود را تأمین نمایند. به قول سازمان جهانی بهداشت، آنها حق دارند از فرصت‌های برابر برای رشد و تعالی اجتماعی برخوردار باشند. اما در این انتظار طولانی، عمر بسیاری از این معلولین رو به پایان است و آنها همچنان در انتظار نشسته‌اند. آیا روزی خواهد رسید که اتوبوس‌ها، تاکسی‌ها، تالارها، بیمارستان ها درمانگاه‌ها، ادارات، مراکز تفریحی، مراکز گردشگری و سایر نهادهای اجتماعی مناسب حضور معلولین شود و آنها هم بتوانند از مزایای زندگی اجتماعی برخوردار گردند؟
