وحید شجاعی مهر/ در چند سال اخیر افزایش حجم زباله‌های تولیدی به سبب افزایش جمعیت در نیشابور سبب شده که دیگر سیستم جمع‌آوری و دفع سنتی زباله‌ها جوابگو نبوده و نتواند از آلودگی زیست محیطی ناشی از انواع زباله‌های شیمیایی و میکروبی جلوگیری کند.
روزانه بیش از ۲۰۰تُن زباله از سطح نیشابور جمع‌آوری شده و به زباله‌گاهی در ۱۵کیلومتری جنوب این شهر در نزدیکی شهر عشق آباد منتقل می‌شود.
این زباله‌گاه با قدمتی بیش از ۳۰سال تبدیل به یک معضل محیط زیستی و اجتماعی جدی برای نیشابور شده و نارضایتی‌های مردمی فراوانی را هم موجب شده است.
یکی از ساکنان این منطقه می گوید: به سبب نزدیکی این زباله‌گاه به مناطق مسکونی بوی بسیار بد آن موجب مشکلات زیادی برای ساکنان شده و دود ناشی از آتش زدن زباله ها زندگی را برای اهالی سخت کرده است. به سمت زباله گاه ادامه مسیر می دهیم.
برای بررسی میدانی وضعیت منطقه راهی زباله‌گاه نیشابور می‌شوم.
در ابتدای مسیر زباله‌گاه تابلوی زرد رنگی با عبارت “مرکز موقت دفع نهایی پسماندهای عادی” خودنمایی می‌کند و بوی شدید تعفن هر رهگذری را آزار می دهد.
کامیون‌های حمل زباله در مسیر رفت‌وآمد می‌کنند.
کمی جلوتر بر روی دیواری در امتداد جاده با خط درشت نوشته شده ” دفع غیر اصولی پسماندهای پزشکی عفونی= خطر جدی برای سلامت محیط زیست.
در مسیر عده‌ای افراد پیر و جوان هم در حالیکه کیسه‌ای بر دوش حمل می‌کنند به چشم می‌خورند.
یکی از آنان پس از آن‌که مقداری پول به او می‌دهم حاضر می‌شود مصاحبه کند؛ حدود ۴۰سال سن دارد و به گفته خودش معتاد است.
او می‌گوید از راه زباله‌گردی امرار معاش می‌کند و از این طریق روزانه حدود ۱۰۰ تا ۱۵۰هزار تومان درآمد دارد.
در ادامه مسیر تپه‌های مملو از زباله که دودی غلیظ از روی برخی از آنها برمی‌خیزد در گوشه و کنار به چشم می‌خورد و با وجود داشتن سه لایه ماسک بویش به شدت انسان را آزار می‌دهد.
دسته پرندگانی سیاه‌رنگ همچون ابری سیاه بر روی زباله‌گاه بره حرکت درآمده و پس از چند بار چرخیدن در آسمان بر روی توده‌های زباله فرود می‌آیند.
به گفته یکی از رانندگان کامیون‌های عبوری شب‌ها تعداد زباله‌گردانی که در پناه نور چراغ‌قوه و موبایل‌هایشان در پایان این زباله‌ها پرسه می‌زنند بیشتر است.
هوا کمی سرد است و این سوال برایم بوجود می آید که در فصل گرم سال وضعیت بوی این زباله‌گاه چطور است؟
پس از عبور از میان تپه‌های زباله به محل اصلی دفن زباله ها می‌رسم. در اینجا گله سگ‌ها هم بر توده پرندگان سیاه اضافه شده است.
گرد‌وخاک کامیونی که بارش را خالی کرده جاده را برای لحظاتی می‌پوشاند و یک لودر هم جلوتر در حال کندن زمین است.
از شدت بو نمی‌توانم نزدیک‌تر بشوم.
راننده لودر می‌گوید: در حال حاضر سه نفر در اینجا مشغول به کار هستیم.
او درباره زبالهگردها می‌گوید: زمان اوج کرونا مانع ورودشان می‌شدیم اما حالا دوباره می‌آیند و چاره‌ای هم ندارند. هر موقع که جلوی ورودشان را می گیریم خانواده‌هایشان تجمع می کنند که ما از کجا نان درآوریم؟ این افراد کار دیگری ندارند و بعضی از آن ها سال هاست در این مکان زباله جمع می کنند.
بیش از این قدرت تحمل بوی بد شدیدی را که در فضا پیچیده ندارم.
در مسیر بازگشت موش‌های خرمایی که دزدانه از توی سوراخ‌هایشان سرک می‌کشند و به سرعت پنهان می‌شوند نظرم را جلب می‌کنند که نشان از تنوع زیست محیطی در این منطقه دارد.
رئیس اداره محیط زیست نیشابور محل فعلی زباله‌گاه این شهر را به هیچ‌وجه مناسب نمی داند و معتقد است باید به سرعت محلی استاندارد و مناسب جایگزین آن شود.
زباله گاه نیشابور مغایر ضوابط زیست‌محیطی است
رئیس اداره محیط زیست نیشابور گفت: زباله گاه نیشابور کاملا مغایر با ضوابط زیست‌محیطی است و هیج‌مجوزی ندارد.
محمد مهدی نوربخش افزود: چندین سال قبل به هر دلیلی جایی را مشخص کرده اند که به صورت موقت زباله ها را آنجا ببرند و اصلا قرار نبوده دائمی باشد ولی متاسفانه تا الان حدود ۳۰ سال زمان برده و زباله‌ها در همان جا تخلیه می‌شود.
وی اظهار کرد: در آن منطقه مشکل کمبود خاک وجود دارد و به امین خاطر دفع زباله‌ها در سطح موجب بروز مشکلات زیست محیطی شدید می شود و چون سطح آب‌های زیر زمینی در آن منطقه بالاست و حداکثر در ۵ متری به آب می رسد امکان دفن عمیق زباله ها نیز امکان پذیر نیست.وی خاطرنشان کرد: زباله گاه نیشابور در منطقه کال شور که محل عبور آب های سطحی است واقع شده و هیچگونه استانداری برای آن وجود ندارد و باید منتقل شود.
رئیس اداره محیط زیست نیشابور اظهار کرد: در بحث انتقال نیز از سال ۹۵ موضوع را در کارگروه پسماند شهرستان درحال پیگیری هستیم و چند زمین از طرف منابع طبیعی معرفی شد و در خصوص اراضی چاه یابو که در کیلومتر ۳۰ محور نیشابور به سبزوار واقع شده به توافق رسیدیم و کار اخذ مجوزهای آن شروع شد.
نور بخش گفت: بحث اخذ مجوز ارزیابی زیست محیطی و مجوز سازمان امور زیربنایی در حال پیگیری است که این موارد باید انجام شود تا انتقال زباله گاه و امکان شروع عملیات اجرایی برای شهرداری وجود داشته باشد.
وی با اشاره به اینکه مقرر شده پاسخ استعلام ها سریعا داده شود تا جلسه نهایی ارزیابی زیست محیطی پروژه در استان تشکیل شود گفت: بعد از بررسی و در صورت‌نبود مشکل، مجوز از طرف اداره‌کل حفاظت محیط زیست صادر خواهد شد و پس از آن مجوز کارگروه امور زیربنایی را می‌خواهد و پس از آن بحث واگذاری زمین را داریم که بر اساس اظهارات رئیس اداره منابع طبیعی مشکلی برای آن وجود ندارد‌و فقط بحث تصرفات غیر مجاز در آنجا مطرح است که قرار شده طی روزهای آینده تعیین تکلیف شود و امیدواریم با اتمام این‌موارد زباله‌گاه هرچه سریعتر منتقل شود.
وی در خصوص طولانی شدن روند انتقال زباله‌گاه گفت: متاسفانه این موضوع زمان بر شده و بروکراسی اداری در کشور ما یکی از مسائل و مشکلاتی است که باید رفع شود. در ابتدا آن زمین سندی به نام دولت نداشت، مطالعات مربوط به آن را انجام دادند و سند در نهایت به نام منابع طبیعی صادر شد و همین موضوع یک سال طول کشید. بعد از آن ارزیابی زیست محیطی و گرفتن مشاور و مطالعات آن زمان بر شد. پس‌از آن اظهار نظر آب منطقه ای ماند که زمان زیادی گرفت و همه این ها دست به دست هم داد و مشکلاتی پیش آورد که تا الان طول کشیده است.
وی افزود: تذکرات و نامه نگاری های متعددی برای این‌موضوع انجام دادیم و سال ۹۴ کارگروه‌مدیریت پسماند را آنجا بردیم تا از وضعیت بازدید کند و شرایط امروز آن حداقل ۵۰ درصد بهبود پیدا کرده است و در گذشته وضعیت آنجا خیلی نامناسب بود، نه باسکولی وجود داشت و نه نظارتی بر حمل و نقل می شد.
عضو شورای شهر عشق آباد هم با انتقاد از اینکه بخش محروم میانجلگه محلی برای دفع آشغال های نیشابور شده گفت: سالها است زباله ها را در این مکان بدون هیچ گونه مجوزی دفع می کنند.
حجت الاسلام مصطفی رضایی افزود: این در حالی است‌که در این‌مکان هیچ امکانات و تاسیساتی برای دفع زباله وجود ندارند و تنها تاسیساتی که در این مرکز قرار دارد یک باسکول برای وزن کردن میزان زباله‌های ورودی است.
عضو شورای شهرستان نیشابور اظهار کرد: تعداد زیاد زبالهگردها امنیت این منطقه را دچار مخاطره کرده و شیرابه های این زباله ها زمین های منطقه را از بین برده است.
وی‌ادامه داد: از همه مشکلات که بگذریم هنگام شب زباله ها را آتش می زنند و بوی بد آن در منطقه می‌پیچید. هرچه می‌گوییم مصوب کرده اید این زباله گاه را جابه‌جا کنید و پیگیری میکنیم به نتیجه نمی رسیم. مگر چه تاسیساتی در این قسمت وجود دارد که هزینه بر است و طی این‌سال ها این‌جابه جایی صورت نگرفته است؟
سخنگوی شورای شهر نیشابور در خصوص زباله گاه نیشابور گفت: در خصوص زباله گاه در شورای پنجم نیز تاکید شورا، شهرداری و فرمانداری بر تغییر مکان فعلی بود زیرا جایی که در حال حاضر زباله گاه مستقر است جای مناسبی نیست و آلودگی های زیست محیطی فراوانی دارد.
احمد همت آبادی افزود: سه سال پیش مقدمات این جا به جایی را با پیشنهاد کارگروه مدیریت پسماند شهرستان آغاز کردیم و ۴ نقطه مکانی برای زباله گاه جدید معرفی شد و نهایتا زمینی که در منطقه چاه یابو قرار دارد مورد توافق قرار گرفت‌و‌مطالعات زیست محیطی آن انجام شد.
عضو دوره های پنجم و ششم شورای شهر نیشابور ادامه داد: در همان زمان در کارگروه مدیریت پسماند مصوب شد این زمین به شهرداری واگذار شود ولی بحث های زیست محیطی و آب های زیر زمینی به دلیل وجود مسیل آب در منطقه این‌روند را طولانی کرد و در بحث واگذاری زمین به شهرداری تعلل شد و تا این‌لحظه زمینی به شهرداری واگذار نشده است که شهرداری بخواهد آن را منتقل کند.
همت آبادی خاطر نشان کرد: دستور کار جلسه اخیر مدیریت پسماند شهرستان نیز همین موضوع بود که شخص فرماندار مجددا بر انجام این کار تاکید کرد و مقرر شد جلسه ای با حضور شهرداری، آب منطقه‌ای و محیط زیست تشکیل شود و صورت جلسه ای تنظیم شود تا شهرداری مشروط به رعایت برخی اقدامات زمین را تحویل بگیرد تا بتواند مقدمات تغییر مکان را داشته باشیم و امیدواریم این‌اتفاق رخ دهد.رئیس کمیسیون خدمات شهری شورای شهر نیشابور در خصوص اعتبار این پروژه نیز گفت: بودجه این اقدام را هم در بودجه ۱۴۰۰ و هم در متمم آن دیده ایم و ردیف اعتباری برای آن پیش بینی شده و از این‌منظر مشکلی نداریم‌و اگر زمین در اختیار قرار‌بگیرد روند کار آغاز خواهد شد.
در زباله گاه فعلی فقط لاپوشانی میکنیم
شهردار نیشابور گفت: زباله ها را در آن مکان دفن نمی کنیم بلکه روپوشانی و به نظرم حتی لاپوشانی می کنیم و وقتی آن ها را در سطل ریختیم روی آن خاک می ریزیم، کاری که در بسیاری از شهرها در خصوص دفن بهداشتی زباله انجام می دهند متاسفانه در اینجا انجام نمی دهیم.
سید حسن میرفانی افزود: ما نمی توانیم مانند خیلی از شهرها در این مکان چاله بکنیم و زباله ها را دفن کنیم زیرا سطح ابخوان در این منطقه بالاست و در ۵ متری به آب می رسیم و بنابراین فضایی که آنجا حاکم است اصلا فضای خوبی نیست.
وی اظهار کرد: یک سری اصلاحات موقت می توانیم در آن منطقه انجام دهیم مانند زمانی که لودر روی زباله ها خاک و آهک می ریزد اما در نهایت زباله گاه باید از این مکان منتقل شود.
وی گفت: زمینی به مساحت ۱۸۵ هکتار در ۳۵ کیلومتری محور نیشابور سبزوار برای این موضوع در نظر گرفته شده است ولی هنوز مراحل واگذاری آن به شهرداری انجام نشده و در اختیار ما قرار نگرفته است.
وی با اشاره به اینکه چندین ارگان مانند صنعت و معدن، منابع طبیعی، آب منطقه ای، محیط زیست، شهرداری و فرمانداری باید در این خصوص پای کار باشند افزود: در این یک ماه مسئولیتم تلاش زیادی را از فرماندار دیدم تا به هر نحوی این انتقال انجام شود و امیدواریم این زمین هرچه سریعتر تحویل شهرداری شود تا این وضعیتی که در محل زباله گاه فعلی است تمام شود و هرچه سریعتر این مکان را جا به جا کنیم.
شهردار نیشابور گفت: در آن منطقه یک مسیل وجود دارد که شاخه های مختلفی دارد، ۱۶ هکتار از اراضی را پوشش می دهد و از وسط زباله گاه جدید عبور می کند که نباید روی آن زمین ها زباله دفن شود ولی امکان اینکه جاده از روی آن عبور‌کند وجود دارد. از طرفی فردی در نزدیکی آن زمین معدنی هزار هکتاری به ثبت رسانده که بخشی از این زمین ها را در بر میگیرد و ادعای مالکیت دارد که البته مسئولین مربوطه می‌گویند این موضوع قابل حل است و‌خللی در برنامه کلی ایجاد نمی‌کند.
میر فانی با اشاره به برخی اقداماتی که در راستای ایجاد زباله گاه جدید انجام شده گفت: اراضی ملی سند این زمین ها را گرفته، تایید اولیه کمیسیون مستند سازی استانداری گرفته شده، تایید کارگروه پسماند شهرستان و استان اخذ شده، ارزیابی زیست محیطی توسط مشاور نیز انجام شده و از میراث فرهنگی، راه و شهرسازی و امور‌منابع آب نیز استعلام های لازم گرفته شده و محیط زیست استان تایید ضمنی داده است‌که می توان این‌کار را انجام داد. همچنین کسری مدارکمان را به مدیر کل دفتر فنی استانداری ارسال کرده ایم و ایشان هم به تهران فرستاده اند و امیدواریم هرچه سریعتر این ۱۸۵ هکتار تایید شود.
معاون استاندار وفرماندار شهرستان نیشابور هم با انتقاد از طولانی شدن روند تایید مکان زباله گاه جدید نیشابور گفت: با صدور تایید نهایی عملیات اجرایی زباله‌گاه جدید این شهرستان هرچه سریعتر باید آغاز شود.
پیش از این حسین رجب صلاحی معاون امور شهرداری های سازمان شهرداری ها و دهیاری‌های کشور تیرماه امسال در مراسم نخستین جشنواره ملی پویش مردمی “شهر خوب، پاکبان خوب” در فرهنگسرای سیمرغ نیشابور به مناسبت روز شهرداری‌ها و دهیاری‌ها در خصوص طرح مدیریت پسماند و ایجاد ایستگاه پردازش زباله‌ها در این شهر گفته بود برای راه‌اندازی این مرکز حدود ۳۰میلیارد تومان مورد نیاز است که بخشی از آن باید از طریق شهرداری تامین شود.
حال این سوال باقی است با وجود تاکید مسئولان بر اینکه مکان زباله‌گاه فعلی نیشابور مناسب و استاندارد نیست و موجب بوجود امدن‌معضلات زیست محیطی و اجتماعی فراوان شده اما علت تعلل و تاخیر برای احداث یک زباله‌گاه مناسب طی ۳۰سال گذشته چه بوده است؟
