دکتر سمیه رحیمی مقدم
یکی از محبوبترین وسایل برای حمل و نقل در جهان ، استفاده از وسایل حمل و نقل عمومی است که در جابه جایی انسان ها نقش مهمی ایفا میکند و اتوبوس ها یکی از پراستفاده ترین وسایل در این راستا می باشند.
رانندگان اتوبوس در طول کار روزمره خود در معرض عوامل زیان اور مختلفی قرار میگیرند که می توان به صدا و ارتعاش، نوسانات دما با باز و بسته شدن درها و مشکلات ارگونومیکی اشاره نمود. یکی ازعمده ترین بیماری ها و عوارض ناشی از شغل رانندگی ابتلا به اختلالات اسکلتی-عضلانی است. با توجه به اینکه رانندگان مدت زیادی از عمر خود را به این حرفه مشغول هستند، در دراز مدت این صدمات و ناراحتی ها در آن ها مزمن گردیده و پس از تجمع باعث اختلالات حرکتی در آن ها می گردد.
نشستن به تنهایی با ریسک افزایش کمردرد ارتباط ندارد، اما زمانی که فاکتورهای ارتعاش و وضعیت نشستن نامطلوب با هم وجود داشته باشند، ریسک کمردرد چهار برابر افزایش می یابد. یکی دیگر از عوامل زیان اور در شغل رانندگی اتوبوس شهری مواجهه با سر و صدا می باشد. اثرات صدا بر انسان از چند جنبه مورد توجه است که می توان صدمه به دستگاه شنوایی، تداخل با مکالمه، اثر بر سیستم تعادلی، اثرات عصبی و روانی، اثر بر روی الکترولیت ها را اشاره نمود. اتوبوس های شهری هم به عنوان منبع صدای متحرک محیطی (ترافیک) و هم منبع صدای شغلی برای راننده ها مطرح هستند. یکی از مهمترین اثرات غیر شنوایی صدا تاثیر بر روی کیفیت خواب است که باعث وقفه خواب ، کاهش تداوم و زمان خواب می گردد.
مطالعه ای با هدف میزان مواجهه با صدا و ارتعاش و تاثیر آن بر کیفیت خواب و خستگی و فرسودگی شغلی رانندگان اتوبوس شهری شهرستان نیشابور در دانشگاه علوم پزشکی نیشابور انجام شد. در این مطالعه ۶۲ نفر راننده اتوبوس شهری وارد مطالعه شدند. نتایج این مطالعه نشان داد میانگین مواجهه رانندگان اتوبوس با صدا و ارتعاش تمام بدن در طول شیفت کاری از حد مجاز مواجهه شغلی بالاتر بود و %۸/۴۶ از آنها کیفیت خواب نامطلوب برخوردار بودند. همچنین ۹/۴۱ درصد از رانندگان از گردن درد و ۲/۴۵ درصد کمر درد اظهار ناراحتی داشتند. نتایج بررسی ها نشان داد که ارتباط معناداری بین خستگی شغلی و شیوع اختلالات اسکلتی و عضلانی با طول عمر ماشین و نوع صندلی ماشین (فنری، بادی) و همچنین میزان مواجهه با ارتعاش و رضایت شغلی وجود دارد.
نتیجه گیری: تهیه اتوبوس های به روز با تولید ارتعاش کمتر و حداقل صدا میتواند در کاهش ایجاد خستگی و فرسودگی شغلی و کاهش اختلالات اسکلتی و عضلانی در رانندگان اتوبوس ها تاثیرگذار باشد. باید آموزش های لازم در کنار نوسازی و تهیه اتوبوس های به روز و جوان سازی نیروی کار برای افزایش سطح سلامتی و بهبود کیفیت خدمات مورد توجه قرار بگیرد.
واحد ترجمان دانش سلامت معاونت تحقیقات و فناوری دانشگاه علوم پزشکی نیشابور
