دکتر علی غلامی
عضو هیات علمی گروه اپیدمیولوژی و آمار زیستی
دانشگاه علوم پزشکی نیشابور

طول مدت و کیفیت خواب با کیفیت زندگی بیماران همودیالیزی رابطه دارد.
کیفیت زندگی مرتبط با سلامت، بعنوان یک شاخص مهم به ارزیابی وضعیت سلامت جسمی و روانی افراد می پردازد. کیفیت زندگی مرتبط با سلامت، توسط شاخص‌های مختلف مرتبط با وضعیت سلامت که توسط فرد گزارش می شود، تعیین می گردد. با انجام مطالعات مختلف، محققان دریافتند که متغیرهای مختلفی از جمله متغیرهای جمعیت شناختی، داشتن بیماری های مزمن، شرایط روحی و جسمی نامناسب، کیفیت خواب ضعیف و اختلالات مرتبط با خواب ممکن است بر سطح کیفیت زندگی مرتبط با سلامت تأثیر بگذارد. در حال حاضر، بیماری‌های مزمن شایع‌ترین اختلالات فیزیکی هستند که به طور بالقوه با تحمیل بار اقتصادی بالا و محدودیت عملکردی، سطح کیفیت مرتبط با سلامت را در یک فرد کاهش می دهند. با توجه به این واقعیت که افراد مبتلا به بیماریهای کلیوی، در صورت مواجهه با نارسایی کلیه در مرحله نهایی مجبور به دریافت درمان هایی مانند همودیالیز هستند، لذا بیماری های کلیوی بعنوان یک مشکل مهم سلامتی در سراسر جهان مطرح می گردد. تحقیقات نشان داده است که نزدیک به ۵۰ تا ۸۰ درصد بیماران تحت همودیالیز، سطح پایینتری از کیفیت زندگی مرتبط با سلامت را تجربه می کنند. از سویی دیگر، کیفیت پایین خواب و اختلالات خواب مانند کم خوابی، بی خوابی، خواب کوتاه یا طولانی به یکی از مشکلات مهم مرتبط با سلامتی تبدیل شده و توجه سازمان بهداشت جهانی را به خود جلب کرده است. شواهد به دست آمده از مطالعات قبلی نشان داده است که هم افرادی که طولانی می‌خوابند و هم افراد کم‌خواب، در معرض خطر بالاتر مرگ و میر و ناتوانی هستند. علاوه بر این یافته‌های پژوهشی نشان می دهد که در مقایسه با خواب کافی، خواب طولانی یا کوتاه مدت سلامتی فرد را تهدید می کند . علیرغم برجسته کردن مشکلات ذکر شده، به نظر می رسد خواب کافی برای تمام فرآیندهای بدن، حفظ سلامت ذهن و بدن و همچنین تأثیر بر کیفیت کلی زندگی حیاتی است. بر اساس یافته های مطالعات قبلی، بی خوابی مزمن و در نتیجه کیفیت خواب ضعیف ممکن است خطر بیماری مزمن کلیوی را افزایش دهد. همچنین کیفیت نامطلوب خواب بر پاسخ ایمنی بدن، تأثیر منفی می گذارد و می تواند باعث ایجاد بیماری های قلبی عروقی شود که مهمترین علت مرگ در همه افراد مبتلا به بیماری کلیوی است. بنابراین، با توجه به یافته‌ها و شواهد حاصل از مطالعات اخیر، مدت خواب کوتاه یا طولانی و همچنین کیفیت پایین خواب بر کیفیت زندگی مرتبط با سلامت می تواندتأثیرگذار باشد. با تاکید بر این موضوع، محققان بالینی نشان دادند که اندازه‌گیری سطح کیفیت زندگی مرتبط با سلامت می‌تواند منجر به شناسایی نارسایی‌های جسمی و سلامت درک شده در افراد شود و در نتیجه به آنها در ارائه مداخلات و راهکارهای مورد نیاز برای جلوگیری از پیامدهای زیان‌بارتر کمک کند. با تشریح اهمیت کیفیت زندگی مرتبط با سلامت، می‌توان ادعا کرد که درک این شاخص و عوامل بهبود دهنده آن، ارائه‌دهندگان سلامت را قادر می‌سازد تا دقت بیشتری در ارائه خدمات مناسب برای این بیماران داشته باشند و بیماران به درمان‌ها و خدمات پزشکی قابل قبول‌تر و مناسب‌تری دسترسی داشته باشند. با توجه به موارد فوق و اهمیت کیفیت زندگی مرتبط با سلامت و کیفیت خواب در بیماران، در مطالعه ای که توسط محققین دانشگاه علوم پزشکی نیشابور انجام شده است به بررسی ارتباط طول مدت خواب و کیفیت خواب با ابعاد مختلف کیفیت زندگی مرتبط با سلامت در بیماران تحت همودیالیز در نیشابور پرداخته شده است.
نتایچ این تحقیق نشان داد که بیماران همودیالیزی دارای کیفیت خوب خواب، در شاخص های مختلف کیفیت زندگی مرتبط با سلامت، بهتر از بیماران با کیفیت ضعیف خواب بودند. بیماران دارای کیفیت خوب خواب، عملکرد فیزیکی بهتر، مشکلات فیزیکی و استرس کمتر برای ایفای نقش در اجتماع ، درد بدنی کمتر، سلامت عمومی بالاتر، زندگی نسبتا بهتر، عملکرد اجتماعی مناسبتر، و سلامت روان بهتری در مقایسه با بیماران دارای کیفیت خواب ضعیف داشتند. علاوه بر این، در مقایسه مدت زمان خواب کافی (بین ۷ تا ۹ ساعت در شب) و ناکافی (کمتر از ۷ ساعت در شب) مشاهده شد که بیمارانی که خواب کافی دارند از کیفیت زندگی بهتری برخوردار بودند، همچنین مشاهده شد که بیماران دارای خواب طولانی مدت (۹ ساعت و بیشتر در شب)، کیفیت زندگی پایین تری در مقایسه با بیماران دارای خواب کافی (بین ۷ تا ۹ ساعت در شب) داشتند.
در نهایت با توجه به اینکه طول مدت و کیفیت خواب می تواند تأثیر مهمی بر کیفیت زندگی مرتبط با سلامت در بیماران تحت همودیالیز داشته باشد، لذا مناسب می باشد که در راستای بهبود کیفیت خواب و در نتیجه بهبود کیفیت زندگی بیماران همودیالیزی، مداخلات ضروری و برنامه ریزی های لازم برای یک خواب با کیفیت و با طول مدت کافی، توسط ارائه‌دهندگان خدمات سلامت، خانواده ها و نزدیکان بیماران و خود بیماران انجام گردد.
واحد ترجمان دانش سلامت
معاونت تحقیقات و فناوری دانشگاه علوم پزشکی نیشابور