گفت‌وگو از: مسعوداصغرنژادبلوچی

**

خودتان را برای خوانندگان خاتون شرق معرفی بفرمائید؟

سارا محمدی نوترکی هستم. دانش‌آموخته‌ی زبان و ادبیات فارسی. نویسنده و شاعر. متولد شهرستان مسجدسلیمان. مؤلف شش اثر رمان

حوزه کاری شما بیشتر معطوف به کدام قسمت ادبیات است؟

حوزه‌ کار هنری من بیشتر ادبیات داستانی را دنبال می‌کند. بااین‌حال فکر می‌کنم شعر و داستان در سازندگی هم بسیار مؤثرند و به‌نوعی مکمل یکدیگرند.‌ زیرا هر دو به تصویر و صناعات ادبی بکر،‌ نیاز مبرم دارند.

کتابشناسی سارا محمدی نوترکی شامل:

رمان:

-قربانی محبت

-ساقیان عشق

-تاوان پشیمانی

-بی‌بازگشت

-پایان یک انتظار

-هزار و چهارصد و شصت روز بی‌قراری

داستان کوتاه

-مجموعه داستانک‌های لیراو (سه داستانک)

-مجموعه داستان‌های چوک (دو داستان)

-برگزیده داستان‌های انجمن (یک داستان)

شعر

-از جنوب گریه‌ها جلد دوم (نشر هرمز)

-از جنوب گریه‌ها جلد پنجم (نشر هرمز)

-مجموعه شعر بانوان بختیاری (نشر ایل دخت بختیاری)

داوری بخش داستان

-داور بخش داستانی اولین فراخوان ادبی پایگاه پژوهشی دانش و علوم

-داور بخش داستانی دومین جشنواره داستان کوتاه کودک و نوجوان بلو‌طیکا

نقد

-نقد داستان ماهی سیاه کوچولو «از» صمد بهرنگی

-داستان‌های کافکا

-چهلتن

-داریوش احمدی

و…

چاپ آثار داستان و شعر در فصل‌نامه‌های تخصصی و ماهنامه‌های ادبی

-پیشخوان فرهنگ

-ماهنامه سخن

-فصل‌نامه ماورا

-چوبک

-کیهان بچه‌ها

-مجلات رشد

– روزنامه‌ها و نشریات مختلف

مقاله

-کتاب و کتاب‌خوانی

-راهکارهای کتاب‌خوانی

با توجه به کارنامه درخشان شما به نظر شما رویکرد علمی _تحقیقی ادبیات معاصر ایران شاکله اصلی خود را می‌تواند در این فضای بحرانی احیا کند؟

شخصاً به آینده‌ی ادبیات امروز ایران خوش‌بینم.‌ زمینه‌های بروز در این شاخه همیشه وجود دارد. نوزایی‌ها در حال شکل گرفتن هستند. شاید کمی زمان و انرژی صرف نماید؛ اما امید براین است که شاکله‌ی اصلی خود را می‌تواند احیا کند.

برای بازیابی پتانسیل ادبیات فارسی نقش مؤلف و ناشر تا به میزان اثربخش است؟

برخلاف آثار سینمایی به هر نوع کتاب کودک خارجی در ایران اجازه ترجمه داده‌شده است. تعداد آثار خارجی در ایران صد برابر کتاب‌های ایرانی است. همانند جنس خارجی در مقابل جنس ایرانی؛ بنابراین ذهنیتی که ایجادشده است به‌خودی‌خود راه توجیه را برای تولیدات خارجی به‌عنوان جنس برتر بازکرده است.‌ در ایران همواره سالانه چند کتاب خوب داریم که در این هجوم گم می‌شوند. با ذکر این توضیح ناشر اگر درصدد حمایت از آثار داخلی باشد راه و میدان برای بازگرداندن پتانسیل‌های به‌تدریج فراهم می‌شود. در بازار همواره به داستان ایرانی آن‌طور که شایسته است بهاداده نشده. بهتر است سیاست ناشرین بیشتر متوجه بخش داخلی گردد تا از طریق معرفی آثار ایرانی استعدادها جذب گسترده‌تری داشته باشند؛ اما به شرطی این‌که مؤلف نیز با پدید آوردن آثار برجسته‌تر بر داشته‌های ادبی چیزی اضافه نموده باشد. تولیدات تقلیدی و تکراری، عرصه‌ی امروز ادبیات را به ستوه آورده است. این‌چنین است که تقاضا برای تولیداتی که خلاقیتی در آن‌ها به چشم نمی‌خورد را تحت تأثیر قرار می‌دهند؛ اما در مورد حمایت‌های دیگر می‌توان به نقش توزیع‌کننده ناشر اشاره کرد. از ادبیات نخبه‌گرا حمایت نماید. ما هرساله از طریق اطلاع‌رسانی‌ها متوجه فروش بسیاری از آثار عامه‌پسند هستیم. وجود آثار عامه‌پسند همواره لازمه چرخه تولید بوده است اما آنچه به‌عنوان داشته‌های غنی در ادبیات اهمیت به سزایی دارد کم‌کاری درزمینهٔ تبلیغ برای آثار نخبه پسند در سطح عام و خاص است. برای بازیابی استعدادهای موجود ناشر و مؤلف همواره نقش‌های پررنگی بر عهده داشته و دارند‌. حمایت از نشر ایرانی و نویسنده همواره نقش کلیدی را بر عهده داشته است. اهمیت دادن به‌پیش نیازهای آن‌ها نه‌تنها بی‌تأثیر نخواهد بود بلکه با ایجاد انگیزه قوی راه برای بروز عملکردها به حد اعلی خود خواهد رسید. پس می‌توان گفت نقش قابل‌توجهی دارند.

چرا در سبد کالای فرهنگی ایران همچنان جای تولیدات داخلی خالی است؟

یکی از مهم‌ترین چالش‌های فرهنگی موجود در جامعه ما اسطوره کیفیت کالای خارجی است که ریشه در بی‌توجهی به کالای داخلی دارد.‌ پدیده‌ای که مانند بسیاری از چالش‌های فرهنگی دیگر علاوه بر ریشه تاریخی با ابزار قوی رسانه و از راه تبلیغات گسترده کالای خارجی در ذهن اغلب افراد ایرانی جای گرفته است. دل‌بستگی به سمت‌وسوی کالای خارجی و تفاخر به برندهای معروف با وجود تولیدات مرغوب و مطلوب داخلی جای تولیدات داخلی خالی است. برای تحقق حمایت از تولیدات داخلی و اقبال جامعه به سمت تولیدات ملی باید اسطوره ذهنی کیفیت کالای خارجی در باور افراد جامعه ما بشکند و شکست چنین باور غلطی نیازمند توسل به ابزار فرهنگی است. همچنین عوامل فرهنگی باید کیفیت تولیداتشان را ارتقا بخشند تا مشتری را راضی نگه دارند. مرغوبیت کالای داخلی بی‌تردید مردم را قانع خواهد کرد. نیز نداشتن خلاقیت، ابتکار و زیبایی در تولیدات ملی نمی‌تواند حس زیباشناختی مصرف‌کننده را تأمین کند؛ اما این روزها فضاهای مجازی در سبد فرهنگی خانواده‌های ایرانی جابازکرده است‌‌. در سبد مصرفی خود تقریباً بسته فرهنگی نداریم اگر هم باشد کتاب بخش جزئی آن محسوب می‌شود.

چرا همچنان رمان‌های خارجی مخاطب بیشتری دارند؟

باید اعتراف کرد که آثار پرفروش بازار کتاب و انتشارات، شامل آثار خارجی است. موضوع بسیاری از رمان‌های نویسندگان خارجی برخلاف درون‌مایه‌های زیست‌بوم و انتزاعی به موضوعاتی برمی‌گردد که برای اغلب اذهان آشنا هستند اما درعین‌حال از تکرار و کلیشه به دور هستند‌.‌ وجود عنصر تعلیق در پیرنگ داستان‌های خارجی باعث شده است تا مخاطبین زیادی آثار پرفروش نویسندگان غربی را دنبال نمایند؛ اما روایت‌های مختلف داستانی در جهان، جانب‌داران خود را دارد بدون تحقیر و رتبه‌بندی اکثر نویسندگان ژانرهای پلیسی، عاشقانه، فکاهی، کودک را ارج می‌نهند. حال‌آنکه در جامعه‌ی ما ژانرهای عاشقانه، پلیسی و طنز و کودک کمتر جدی گرفته می‌شوند. آثار پرفروش خارجی از جنبه‌های ادبی خالی نیستند برخلاف اعتقاد نویسندگان و منتقدین ایرانی الزاماً هر اثر ارزشمند دشوار خوان نیست. آثار تجربی و تکنیکی درصد اندکی از ادبیات خارج را تشکیل می‌دهد اغلب رمان‌ها خطی و روایتی یکدست قصه را پیش روی مخاطب به تصویر می‌کشند. نقش تبلیغات در این میان بسیار قابل‌توجه است. نویسندگان خارجی برای معرفی آثارشان از طریق تورهای مختلف مسافرتی، دانشگاه‌های مختلف، جشن امضا و تمهیدات دیگری که توسط ناشران ترتیب داده می‌شود وارد عمل می‌شوند. حال‌آنکه در کشور ما هنوز بسیاری از ناشران به روش سنتی بسنده می‌نمایند غافل از اینکه آخرین حرف را مردم می‌زنند زیرا همه به یک میزان مساوی به نشریات و مکتوبات دسترسی ندارند. امروزه استفاده از فضای مجازی کاربرد بسیار زیادی در جهت معرفی آثار بر عهده داشته است.

نوع تعلیم و آموزش در ادبیات ما کجای اش به نظر شما ایراد دارد که در صنف نویسنده‌ها حتی به یک آرامش و تعامل نسبی نمی‌توانیم دست پیدا کنیم؟

تعلیم و آموزش اغلب چهارچوب مخصوص به خودش را دارد. لذا می‌توان گفت چه‌بسا بر اساس سیاست‌گذاری‌های یک کشور تحت‌الشعاع قرار گیرد. همیشه ارزش و ضد ارزش‌ها در زمان‌های مختلف مشابه نبوده و نیست. ازآنجایی‌که نویسنده هم عضوی از این جمعیت محسوب می‌شود پس نا‌خواسته تابعیتی از هنجارهای پذیرفته‌شده است.‌ اما خواست مخاطب این است که با آثار نویسنده هم ذات پنداری نماید. ازآنجایی‌که که اساس روانی و تابعیت‌ها نمی‌توانند همسان باشند پس ممکن است نتواند به‌صورت همه‌جانبه به نیازهای مخاطب پاسخگو باشد. شاید انتظار از آموزش‌وپرورش اهمیت دادن به ایده‌های بکر دیگری است که در سایه‌ی آن به شناخت‌های تازه‌تری دست‌یابیم.

مخاطب امروز به دنبال چه نوع اثری است؟

اگر مخاطب را به دو نوع خاص، عامه‌پسند و نخبه‌گرا در نظر بگیریم می‌بینیم که هر دو سلیقه و گرایش خاص خود را دارند. همان‌طور که می‌دانیم این آثار مخاطب خاص خودش را می‌طلبد. ممکن است مخاطبی که مثلاً پست نگهبانی داشته باشد کتابی را در تنهایی شبانه‌اش ‌بپسندد که ترسناک و خوف برانگیز نباشد، همچنین قدرت سرگرم‌کنندگی بالایی داشته باشد. در مقابل فردی مایل نباشد وقتش را صرفاً به سرگرمی بگذراند. برای او قواعد کار نظیر ساختار، فرم و زبان و یا تکنیک روایت همچنین درون‌مایه‌های قابل توجه حائز اهمیت باشد. ما خواننده کودک و نوجوان هم کم نداریم پس انتظارت این گروه سنی نمی‌تواند ترکیبی از دو نوع بالا باشد؛ اما مخاطب امروز متأسفانه به دلیل کمبود وقت، دلایل اقتصادی، وجود فضاهای رنگارنگ مجازی و دلایل متعدد دیگر مانند گذشته علاقه‌ی چندانی به پرداخت هزینه‌های کتاب همچنین خواندن کتاب‌های حجیم نشان نمی‌دهد؛ اما به هر حال هنوز مخاطبین آثاری را می‌پسندند که ذائقه‌ی آن‌ها را تأمین نماید‌. باید در نظر داشت این روزهای عده‌ای نیز فقط درصدد تهیه آثار فروشند. آثاری که متعلق به انتشارات خاص و معتبر همچون نشر چشمه هستند.

به نظر شما در چه دورانی از ادبیات ازلحاظ محتوایی به سر می‌بریم؟

به لحاظ محتوایی باید بگویم گر چه به نوزایی‌ها امید بسته‌ایم اما در حال حاضر گویی تکرار مکررات است. ادبیات حالت سکون و راکدی به خود گرفته است و چیز جدیدی به آن اضافه نشده است.‌ به آن اضافه نشده چون‌که کشف تازه‌ای نگاه‌ها را معطوف خویش ننموده است. ادبیات را از هر سو بنگریم می‌بینیم نوع دومی است که از اصل، بدل گرفته‌شده است.‌ سبک‌ها عاریه‌ای و غنای ادبی‌شان برگرفته از پیشینیان است.