برای هدایت دانش‌آموزان به سمت یادگیری مستقل‌تر و خودگردان
دکتر حسین چناری
پژوهشگر و نظریه‌پرداز آموزش
دانش‌آموزان در کلاس‌های درس فردا می‌توانند مشتاق کار با منابع جدید باشند، مانند کیت‌های روباتیک که مربیان برای آموزش کدنویسی استفاده می‌کنند. همچنین مربیان با تست دیجیتال عملکرد دانش‌آموزان را ارزیابی و پیشرفت یادگیری آنها را در طول زمان زیر نظر خواهند داشت. علاوه بر این، مؤسسات آموزشی خواهند توانست از هوش مصنوعی برای پیشرفت شیوه‌های یادگیری سفارشی دانش‌آموز بر اساس نتایج آزمون استفاده کنند.
همچنین با توجه به شتاب زندگی نیاز زیادی به تمرین‌های ذهن‌آگاهی و سلامتی در کلاس‌های درس وجود خواهد داشت. استفاده از فناوری برای ایجاد تعادل بین خلاقیت و تفکر می‌تواند به مربیان و دانش‌آموزان کمک کند تا سلامت کلی، تمرکز و بهره‌وری خود را بهبود بخشند. این امر به دانش‌آموزان حمایت اجتماعی، عاطفی و روانی مورد نیاز را ارائه می‌دهد.
به هر حال، با پیشرفتی که در دو دهه اخیر در آموزش رخ داده است و با توانایی بی‌حد و مرز فناوری، تعیین ابعاد آموزش در ۲۰۵۰ دور از ذهن است و نمی‌توان قاطعانه در خصوص چارچوب‌ها و شرایط حاکم بر آن دوره اظهارنظر کرد. اما آنچه قطعیت دارد این است که آموزش مفهوم سنتی خود را به طور کلی از دست خواهد داد و شاهد تغییرات بسیاری در نقش‌ها و عملکردهای آموزشی خواهیم بود. بدون شک، همه آموزش‌ها همچنان ارزشمند و ضروری خواهند بود. دانش‌آموزان و مردم باید به تطبیق خود با فناوری ادامه دهند و همچنان در مدار یادگیری با انگیزه باقی بمانند. اکنون به برخی از قابلیت‌های موجود که می‌توانند در آینده نقش پررنگ‌تری در قبال آموزش داشته باشند، پرداخته می‌شود.
هایپرداکس
برای هدایت دانش‌آموزان به سمت یادگیری مستقل‌تر و خودگردان، HyperDocs یک انتخاب عالی است. HyperDocs طرح‌های درسی دیجیتالی هستند که با استفاده از اسناد Google یا یک فضای مشارکتی ایجاد می‌شوند که در آن همه اجزای یک درس به صورت هایپر پیوند شده است. HyperDocs دانش‌آموزان را قادر می‌سازد با هدف تسلط بر دانش محتوایی که نیاز دارند با سرعت خاص خود کار کنند. HyperDocs فرصت‌های یادگیری تعاملی مبتنی بر دانش‌آموز هستند که به دانش‌آموزان راه شخصی‌تر برای ایجاد مهارت‌ها با سرعت و زمان خود ارائه می‌دهند و دانش‌آموزان در شش مرحله کار می‌کنند: تعامل، کاوش، توضیح کار، اشتراک‌گذاری، انعکاس، و گسترش و ایجاد دانش محتوا.
واقعیت مجازی و واقعیت افزوده
واقعیت مجازی (VR) و واقعیت افزوده (AR) دو شکل از واقعیت توسعه‌یافته (XR) هستند که در سیستم‌های آموزشی اهمیت فزاینده‌ای پیدا می‌کنند. واقعیت مجازی به کاربران اجازه می‌دهد تا به دنیای مجازی قدم بگذارند، از سفر در زمان و تجربه تاریخ تا آموزش برای کارهای خاص مانند انجام تعمیرات. موارد استفاده دیگری نیز وجود دارد که در حال حاضر محبوبیت بیشتری پیدا کرده است شامل کلاس‌های درس مجازی که اجازه می‌دهد یادگیری از راه دور و فعالیت‌های کلاسی در محیطی فراگیرتر و تجربی ارائه شود. برای نمونه در آموزش پزشکی، واقعیت مجازی در حال حاضر برای همه مقاصد حرفه‌ای استفاده می‌شود، از توانمندسازی دانشجویان پرستاری برای تجربه ارائه مراقبت‌های اضطراری تا آموزش پزشکان برای انجام جراحی .
واقعیت افزوده به یک دستگاه (به عنوان مثال، تلفن، میز یا هدست) نیاز دارد و با واقعیت مجازی متفاوت است. مزیت واقعیت افزوده این است که می‌تواند اطلاعات بلادرنگ را ارائه دهد – به عنوان مثال، به کارآموز در یک محیط تولیدی هشدار می‌دهد که یک قطعه ماشین ممکن است غیراستاندارد و خطرناک باشد. این به لطف الگوریتم‌های بینایی کامپیوتری که تصاویر گرفته شده توسط دوربین‌های هدست را تجزیه و تحلیل می‌کند، امکان‌پذیر است. در مدارس، کتاب‌های درسی واقعیت افزوده در دسترس خواهند بود که حاوی تصاویر و مدل‌هایی هستند که با نگاه کردن از طریق دوربین گوشی‌های هوشمند پویا می‌شوند و دانش‌آموزان را قادر می‌سازد تا نگاهی دقیق‌تر و عمیق‌تر به هر چیزی از معماری روم باستان تا عملکرد درونی بدن داشته باشند. موزه‌ها و مکان‌های تاریخی یا علمی نیز به طور فزاینده‌ای واقعیت افزوده را به محیط و نمایشگاه‌های خود اضافه می‌کنند تا فرصت‌های آموزشی فراگیرتری ایجاد کنند.
بلاک‌چین
بلاک‌چین نقش مهمی در آموزش ایفا خواهد کرد. بلاک‌چین یک دفتر کل توزیع شده است که تراکنش‌ها را در شبکه کامپیوتری کپی و توزیع می‌کند. بازار جهانی فناوری بلاک‌چین در سال ۲۰۲۱ به رقم خیره‌کننده ۵.۹۲ میلیارد دلار رسید و اکنون پیش‌بینی می‌شود که با نرخ سالانه ۸۵.۹ درصد از سال ۲۰۲۲ تا ۲۰۳۰ رشد کند.
از دسترسی به مدارک تحصیلی و سوابق تحصیلی گرفته تا اعتبارسنجی رونوشت‌ها، همه این فرآیندها به راحتی با نرم‌افزارهای مبتنی بر بلاک‌چین قابل حل هستند. بلاک‌چین مکانیزمی لغزش‌ناپذیر برای ثبت اطلاعات است که تغییر، هک یا دستکاری یک سیستم را دشوار می‌کند و برای امنیت و حفظ اعتبار مدارک حیاتی است.
متاورس
متاورس (Metaverse) فضایی مجازی است که تجربیات دیجیتال را به‌عنوان جایگزین یا نسخه دوم جهان واقعی در‌اختیار کاربران قرار می‌دهد. در این دنیای مجازی، امکان تعامل مجازی با سایر افراد، تجارت کالا، مبادله ارز، خریدوفروش ملک، سرمایه‌گذاری، حضور در محل کار، برگزاری جشنواره‌ها و رویدادها، تماشای کنسرت، بازدید از نمایشگاه و بسیاری فعالیت‌های دیگر زندگی واقعی مهیاست. متاورس فضای سه‌بعدی آنلاین و مشترکی است که کاربران می‌توانند در آن شخصیت خود را در قالب‌های دیجیتال ایجاد کنند و هم با یکدیگر و هم با اشیاء و آواتارهای مجازی در تعامل باشند. متاورس‌ها درواقع جهانی مجازی هستند که می‌توانند بازتابی از دنیای واقعی ما یا کاملاً متفاوت با آن باشند. در واقع متاورس برای ساختن چنین دنیایی از فناوری‌هایی همچون واقعیت مجازی و واقعیت افزوده کمک می‌گیرد تا کاربران بتوانند با عبور از مرز محدودیت‌های فیزیکی، به‌‌طور بی‌سابقه‌ای دنیای مجازی را با واقعیت ترکیب کنند. با مسیری که اکنون متاورس در پیش گرفته است، می‌توان آن را نسل آینده اینترنت دانست.
ضرورت آموزش استیم
آموزش استم یا علوم پایه، فناوری، مهندسی و ریاضیات بصورت یکپارچه در جهت تقویت مهارت تفکر و ایجاد تفکر طراحی از طریق ساختن و تجربه کردن است که به تازگی هنر مهارتهای زندگی را هم شامل شده و استیم نام یافته است.
در این راستا باید توجه داشت مهارتهای نرم یا استیم شامل مهارتهای ارتباطی، کار گروهی، تفکر خلاق، حل مسئله بین فردی، مدیریت روابط و حل تعارض است. به عبارت دیگر، آنها مهارتهای انسانی هستند که بعید است به این زودی‌ها توسط ماشین‌ها تکرار شوند. آنها در دنیایی که هوش مصنوعی بسیاری از مسئولیت‌های فنی معمولی و روزمره ما را بر عهده می‌گیرد، اهمیت فزاینده‌ای پیدا خواهند کرد. به گفته کارشناسان منابع انسانی، مهارتهای نرم به طور فزاینده‌ای برای موفقیت شرکت مهم هستند، اما اندازه‌گیری و ارزیابی آنها بسیار دشوارتر از استم یعنی “مهارتهای سخت” مانند علوم پایه، فناوری، مهندسی و ریاضیات است.
بسیاری از کارشناسان آموزش، STEAM و STEM را به عنوان یک جزو ضروری آموزش قرن بیست ویکم می‌دانند. چرا که در دنیایی که همیشه در حال تغییر و پیچیده‌تر شدن است، مهم‌تر از هر چیزی این است که جوانان آماده کسب دانش و مهارت، درک اطلاعات، و دانستن نحوه جمع‌آوری اطلاعات باشند. تقویت چنین مهارت‌هایی در قلب آموزش استم و استیم نهفته است. آموزش استیم به‌ویژه در رشته‌های علمی مهم است زیرا نسل بعدی دانشمندان باید مهارتهای ارتباطی خود را از طریق روش‌های سنتی نوشتار و گفتار و همچنین ابزارهای هنری بیشتر از جمله تصویرسازی، انیمیشن‌سازی، فیلمبرداری، کاریکاتور و مدل‌سازی توسعه دهند.
