کاظم جم کارشناس منابع آب
آب و مدیریت منابع آب از زمان پیدایش اولین تمدن ها در دنیا مطرح بوده و مقوله استفاده صحیح از منابع آب در تمامی قرون به ویژه در بخش های خشک و نیمه خشک کره زمین همیشه یکی از موضوعات مهم و اساسی کشورها و دولتمردان بوده است.
۷۵ درصد از کره ی زمین را آب تشکیل می دهد که از این میزان ۳ درصد آب شیرین می باشد و از این مقدار هم فقط ۰٫۵-۰٫۷۵ قابل بهره برداری و استحصال در مصارف مختلف می باشد. سرانه آب تجدید پذیر در دنیا ۶۵۰۰ متر مکعب در سال به ازای هر نفر می باشد در حالی که در ایران این عدد به ازای هر نفر کمتر از ۱۲۰۰ متر مکعب می باشدو در استان خراسان رضوی ۶۰۰ متر مکعب می باشد. حال باتوجه به این مقدار محدود آب و باتوجه به خشکسالی های چند سال اخیر که متوسط بارندگی در کشور را به عدد ۲۳۰ میلیمتر کاهش داده و این عدد در خراسان رضوی تنها ۱۲۰ میلیمتر است لزوم بهره وری بیشتر در منابع آب و مدیریت و استفاده صحیح از این منابع محدود را دو چندان می نماید.
ورود تجهیزات حفاری چاه های عمیق از دهه ۴۰ به کشور و حفر چاه های عمیق و نیمه عمیق بدون توجه به پتانسیل آبخوان باعث شد تا در حال حاضر اکثر دشت های کشور ممنوعه و ممنوعه بحرانی باشند وزنگ تمام شدن منابع آب های زیرزمینی یا بی کیفیت شدن آنها در اکثر نقاط ایران به گوش برسد.
حفر چاه های غیرمجاز و اضافه برداشت از چاه های مجاز بدون هیچ محدودیتی در سال های اخیرناقوس مرگ دشت ها را به صدا درآورده و دلیل این مدعا هم فرونشست خیلی از دشت های کشور مانند دشت نیشابور، دشت همدان و دشت سرایان و فردوس در خراسان جنوبی می باشد.
اما نگاه به تمدن بالای ایرانیان و مدیریت بحران ها در طول تاریخ این سوال را در اذهان ما جرقه می زند که چرا قنواتی مانند قنات قصبه گناباد با بیش از دو هزار سال در دل کویر هنوز توانسته است ماموریت خود را به بهترین نحوه انجام دهد اما دشت های کشور در قریب به ۵۰ سال با افت شدید منابع آب و حتی خشکی کامل مواجه گردیده است؛ آیا دلیلی می تواند غیر از عدم مدیریت یکپارچه دشت در حوزه آب داشته باشد و آیا نگاه غیر تخصصی و ورود مقوله های غیر کارشناسی و برداشت های شخصی در راستای تحقق اهداف اشخاص یا گروه های خاصی باشد؟
نگاه های غیر مسئولانه و غیر کارشناسانه به مدیریت آب در حال حاضر باعث شد که کسری مخزن در کشور به عدد ۱۴۰ میلیارد متر مکعب برسد. این یعنی اینکه ما از سهم آبی که برای فرزندان و نسل های آینده باید امانتداری می کردیم نیز سوء برداشت و اضافه برداشت داریم .
اما در این بین وظیفه رسانه ها و نقش حساس آنان به عنوان معتمدین جامعه چیست؟
رسانه ها با توجه به اینکه زبان گویای مردم در بیان مطالبات به حق آنان از بخش های مختلف مدیریتی در کشوری می باشند در حوزه آب نیز نقش بسیار تاثیرگذار و بسزایی دارند چرا که مطالبه گری در مدیریت منابع آب و پاسخگو کردن مدیرانی که در این بخش تصمیم گیر اصلی هستند یکی از رسالت های رسانه ها در کشور می باشد.
آگاه سازی مردم از آخرین وضعیت منابع آب، مطالبه گری از مدیران و تصمیم گیران کلان برای به روزآوری قوانین و مقررات بخش آب کشور، روشن گری مردم در برابر عواقب افرادی که به عنوان متخلف آبی با زدن چاه های غیر مجاز و اضافه برداشت های غیرقانونی برای کشور و تمدن کشور ایجاد مخاطره می نمایند همه از رسالت ها و ماموریت های خطیر اصحاب رسانه و قلم در این عرصه مهم و حیاتی است.
نه تنها کشور ما بلکه تمامی کشورهای دنیا که در اقلیم خشک و نیمه خشک مانند ما واقع شده اند در جنگ آب و تلاش برای تامین آب پایدار و مطمئن وارد شده اند که این را در تعاملات و برخی مناقشات منطقه ای در کشورها در حال حاضر شاهد هستیم.
اما کشوری خواهد توانست در این روزگار سخت به لحاظ شرایط آبی و پیامدها و عواقب ناشی از آن موفق بیرون آید که با میدان داری رسانه ها بتواند تعامل خوبی بین مسئولین، مردم و بهره برداران کلان در حوزه آب ایجاد نماید که حلقه اتصال این زنجیره مدیریتی ، رسانه و دلسوزان عرصه قلم و خبر می تواند باشد.
با آرزوی روزی که اصحاب رسانه نه تنها در وقت بحران ها بلکه در هنگام تصمیم سازی و تصمیم گیری های کلان و استراتژیک کشور در کنار مسئولین قرار گیرند تا هم مطالبات مردم به گوش مسئولین برسد و هم عملکرد دولتمردان ، منصفانه به اطلاع جامعه رسانده شود.