مدیریت منابع آب در استان خراسان رضوی با رویکردی تازه و نوآورانه در حال رقم خوردن است؛ رویکردی که محور اصلی آن  اعتماد به مردم و رسانه‌ها و اتکا به مدیریت مشارکتی است.

مدیران حوزه آب این استان در سال‌های اخیر با ارائه طرح‌های بزرگ، شفاف‌سازی آمار و ارقام و نیز اتکا به ظرفیت رسانه‌ها، توانسته‌اند گامی مؤثر در عبور از شرایط بحرانی آب بردارند.

کاظم جم مدیر روابط عمومی شرکت آب منطقه‌ای خراسان رضوی در مراسم تقدیر از خبرنگار فعال حوزه آب در نیشابور با تاکید بر اینکه مشکلات آب بدون مشارکت مردم حل نخواهد شد گفت: مدیریت مشارکتی و اقناع افکار عمومی تنها راه عبور از بحران آب است.

او با اشاره به امضای ۳۶ تفاهم‌نامه مدیریت مشارکتی با تشکل‌های مردمی کشاورزی در استان بیان کرد: اعتماد به مردم و رسانه‌ها در اولویت برنامه‌های ما قرار دارد به همین منظور روابط عمومی شرکت آب منطقه‌ای خراسان رضوی هر هفته تمامی آمار و ارقام حوزه آب را در اختیار رسانه‌ها و مردم قرار می‌دهد و هیچ آمار محرمانه‌ای در این حوزه وجود ندارد.

کاهش بارندگی و افت ذخایر سدها

مدیر روابط عمومی شرکت آب منطقه‌ای خراسان رضوی با اشاره به وضعیت بارندگی‌ها در استان گفت: میزان بارندگی نسبت به سال گذشته ۲۴ درصد و نسبت به میانگین درازمدت ۳۰ درصد کاهش یافته است. او افزود: میانگین ذخیره آبی سدهای خراسان رضوی در حال حاضر تنها ۸ درصد است.

جم اظهار کرد: با وجود اجرای پروژه‌های بزرگ از جمله انتقال آب دریای عمان، سد و سامانه انتقال آب شوریجه، انتقال پساب به غرب مشهد و انتقال آب از یال شمالی هزار مسجد، برای تأمین پایدار آب شرب و بهداشت مردم، همچنان به مشارکت مردم و همراهی رسانه‌ها نیازمندیم.

او گفت: رسانه‌ها می‌توانند با تولید محتوای اثربخش و جریان‌سازی اجتماعی، جامعه را به سمت مصرف بهینه آب هدایت کنند و مسیر عبور از بحران آب را هموار سازند.

وی با اشاره به بازدارندگی ضعیف قوانین تنبیهی برای برخورد با متخلفان در حوزه آب گفت: قوانین و مجازات‌های بازدارنده برای برخورد با متخلفان در این حوزه متناسب نیست و باید تخلفات آبی را با مجازاتهای متناسب مانند کاهش دادن سهمیه آب مصرفی متخلفان جبران کرد تا بازدارندگی لازم را داشته باشد.

نقش بازدارندگی رسانه‌ها در مقابله با تخلفات آبی

دبیر شورای اطلاع‌رسانی صنعت آب و برق استان با اشاره به اهمیت رسانه‌ها افزود: رسانه‌ها با جریان‌سازی می‌توانند در جلوگیری از عادی شدن تخلفات آبی و نیز بازدارندگی مجازات‌های قانونی نقش‌آفرین باشند و به اصلاح رفتارهای پرخطر در مصرف و برداشت غیرمجاز کمک کنند.

فشار مضاعف به منابع آبی نیشابور

سعید خجسته‌پور، مدیر امور منابع آب ناحیه نیشابور، نیز در این مراسم با اشاره به شرایط ویژه این شهرستان گفت: کاهش شدید بارندگی‌ها و تغییر نوع بارش‌ها از برف و تگرگ به بارندگی‌های رگباری، فشار مضاعفی به منابع آبی نیشابور وارد کرده است.

او افزود: این تغییر الگوها موجب کاهش تغذیه سفره‌های آب زیرزمینی و آبخوان‌های دشت نیشابور شده است. با این حال، با مدیریت منابع آب و کنترل برداشت‌ها توانستیم میزان کسری مخزن دشت نیشابور را به کمتر از ۲۰ میلیون مترمکعب در سال برسانیم. به گفته او، هدف آینده بازگرداندن مخزن آب به وضعیت طبیعی و ارتقای سطح سفره‌های آب زیرزمینی تا افق ۱۴۲۰ است.

طرح سازگاری با کم‌آبی؛ امیدی برای آینده

مدیر امور منابع آب ناحیه نیشابور اظهار کرد: از سال گذشته طرح سازگاری با کم‌آبی در خراسان رضوی آغاز شده است. این طرح تنها راه نجات دشت‌های بحرانی استان است و در کنار آن، فرهنگ‌سازی و آموزش عمومی با کمک رسانه‌ها، مردم را به سمت مصرف بهینه هدایت خواهد کرد.

او گفت: براساس آخرین آمار، سرانه مصرف آب هر فرد در مشهد ۱۱۰ لیتر و در سطح کشور ۱۹۰ لیتر است. این در حالی است که سرانه مصرف در استان خراسان رضوی ۲۲۰ لیتر و در نیشابور حتی به ۲۳۰ لیتر برای هر نفر در روز می‌رسد. این رقم بسیار بالاتر از استاندارد جهانی است که حدود ۱۵۰ لیتر است.

خجسته‌پور افزود: در شرایط کم‌آبی، هر فرد می‌تواند تنها با مصرف ۷۰ لیتر آب یک روز بدون تنش را پشت سر بگذارد.

واقعیت‌های منابع آبی نیشابور

مدیر امور منابع آب ناحیه نیشابور با ارائه آماری از وضعیت منابع آبی این شهرستان گفت: در دشت نیشابور ۸۳۶ حلقه چاه دارای پروانه با برداشت ۱۵۴ میلیون مترمکعب در سال فعال است. همچنین یک هزار و ۲۴۶ حلقه چاه غیرمجاز با برداشت ۱۲ و ۹ دهم میلیون مترمکعب در سال شناسایی شده است و تخمین زده می‌شود بیش از ۲ هزار حلقه چاه غیرمجاز دیگر نیز وجود داشته باشد.

او افزود: در دشت نیشابور ۳ هزار و ۲ منبع آبی شامل ۲ هزار و ۸۴ حلقه چاه، ۵۹۱ دهانه چشمه و ۳۲۷ رشته قنات وجود دارد که در مجموع ۱۸۹ ممیز ۸۹ میلیون مترمکعب آب از آنها برداشت می‌شود. سهم تولید آب از این منابع به ترتیب ۸۷ درصد چاه‌ها، ۶ درصد چشمه‌ها و ۷ درصد قنات‌هاست.

او گفت: سهم کشاورزی از این منابع ۷۳ درصد، شرب و بهداشت ۲۳ درصد، خدمات ۱ و ۲ دهم درصد و صنعت ۲ درصد است.

اشاره:
آنچه در سخنان مدیران حوزه آب استان خراسان رضوی برجسته می‌شود، اعتماد به مدیریت مشارکتی، شفافیت کامل آمار و اتکای آگاهانه به رسانه‌هاست. تجربه نیشابور و استان خراسان رضوی نشان می‌دهد که با فرهنگ‌سازی، مشارکت مردمی و اجرای طرح‌های بزرگ ملی، می‌توان بحران آب را نه‌تنها کنترل، بلکه به فرصتی برای اصلاح الگوی مصرف و توسعه پایدار تبدیل کرد.