محبوبه ذالیانی
” ۱۶ تیرماه، “عروس و داماد اندیمشکی با توجه به شرایط خطرناک کرونا هزینه مراسم ازدواج خود را به بیماران سرطانی و کرونایی اهدا کردند.» ۲۱ تیرماه، «زوج مدافع سلامت زابلی از برگزاری جشن عروسی خود صرف نظر کردند و هزینه شادی این مجلس را نذر لبخند خانواده های نیازمندی کردند که چشم به راه مساعدت و کمک های بی دریغ همنوعان خود هستند.» نمونه هایی ازاین دست کم نیست، برخی از خانواده ها مراسم عروسی را به ساده ترین شکل و بدون تشریفات آن چنانی، برگزار کردند.
تجملات و تشریفات از مهم ترین موانع ازدواج جوانان است اما از زمان شیوع ویروس کرونا این پدیده ها کمتر و تمایل به ازدواج آسان، بیشتر شده است. رسم و رسوم ساده و بی پیرایه روزگاران پیشین و انجام مراسم به دوراز هرگونه ظاهرسازی و فخرفروشی، به تدریج جای خود را به انواع مراسم های پرخرج و صحنه نمایش توان مادی خانواده ها داد و سبب شد که سنت حسنه ازدواج برای جوانان به آرزویی که دست یافتن به آن چندان آسان نیست تبدیل شود. شیوع ویروس کرونا در کنار ابعاد زیانبار وخساراتی که در پی داشت، آثار مثبتی نیز بر جا گذاشت و ازجمله موجب تغییر برخی رفتارهای فردی و اجتماعی شد و حتی به گفته کارشناسان، تغییر سبک زندگی را در بسیاری از جوامع به دنبال داشته است.
ازدواج آسان به لطف کرونا
این موجود نامرئی در همین مدت کم هرچند کشورها و دولت ها را به اجرای روش های پیشگیرانه مانند فاصله گذاری اجتماعی وادار کرد اما از زاویه دیگر، افراد را در کانون خانواده و در سطح گسترده تر یعنی جامعه به هم نزدیک تر ساخت و نوعی همبستگی اجتماعی را پدید آورد. با توجه به محدودیت هایی که برای تردد و تجمع به وجود آمد و اجرای پروتکل های بهداشتی برای پیشگیری از انتقال ویروس کرونا، برگزاری مراسم در تالارها و جمع شدن افراد در محیط های سربسته متوقف شد لذا بسیاری از زوجین جشن ازدواج خود را به تاخیر انداختند و این مقدمه ای بر رجوع دوباره به ازدواج آسان بود. برخی کارشناسان، اقبال خانواده ها به برگزاری عروسی های ساده و کم جمعیت را از آثار مثبت کرونا قلمداد می کنند؛ پدیده ای که سال ها برنامه ریزی فرهنگی نتوانست به اندازه کرونا در فراگیر شدن آن موثر باشد، البته هستند کسانی که کرونا و محدودیت های پس ازآن را چالش نوظهور خانواده ها برای برگزاری مراسم ازدواج می دانند و همچنان در انتظار شرایط عادی نشسته اند تا با همان شیوه قبلی از سیر تا پیاز مراسم عروسی را برگزار کنند!
به هر ترتیب، «علی مظفری»، رئیس کانون سردفتران ازدواج و طلاق معتقد است:«بیماری کرونا هزینه های زائد را از شروع زندگی های مشترک حذف کرد و اگر عروس ها و دامادهایی منتظر ازبین رفتن محدودیت ها برای برگزاری مراسم ازدواج هستند، پیشنهاد می شود به خاطر مراسم صبر نکنند و مانع شروع زندگی مشترک نشوند، زیرا به نظر می رسد این شرایط و محدودیت ها دستکم تا پایان سال جاری ادامه یابد.»
خیلی از خانواده ها دیگر نمی توانند مراسم ازدواج را در تالارها و سالن ها برگزار کنند، برای همین تصمیم گرفتند که مراسمی ساده برگزار کنند، یا این که بدون هیچ مراسمی زندگی مشترک را آغاز کنند. البته بسیاری از زوج ها به دلیل پایین آمدن هزینه ها، از این اتفاق خوشحال هستند. طاهره ادیب در قامت جامعه شناس درباره بحران کرونا و تاثیری که بر ازدواج جوانان گذاشته می گوید: «تجمل گرایی در ازدواج یکی از آسیب های جدی است که در بسیاری از موارد حتی فلسفه و هدف ازدواج که رسیدن به آرامش است را تحت الشعاع قرار می دهد اما شیوع کرونا و محدودیت های پس ازآن قدری این رویه را تغییر داده است.
چشم وهم چشمی به عنوان یکی دیگر از آفت های ازدواج های امروزی با شیوع کرونا کمرنگ شد چراکه بسیاری از رسوم اضافی و دست و پاگیر همچنین هزینه های گزاف آن را کاهش داد. مقوله سلامت شوخی بردار نیست و به طورمعمول همه افراد جامعه با هر سطح فرهنگ و سطح اقتصادی آن را در اولویت قرار می دهند، کرونا موجب شد بیشتر خانواده ها به دستورالعمل های بهداشتی توجه کنند و در اجرای قوانین محدودکننده نیز مشارکت داشته باشند و همین مسئله سبک رسوم ایرانی را نیز تغییر داد.»
رسم و رسوم ساده جای مراسم های پرخرج را گرفت
ادیب ادامه می دهد: «پس از شیوع کرونا شاهد ترویج و تقویت فضایل اخلاقی مثل کمک به همنوع، ساده زیستی و همگرایی بین مردم هستیم که باعث شد کسانی که در آستانه ازدواج بودند پیشگام شوند و هزینه ازدواج خود را به تهیه بسته ها و اقلام کمک معیشتی برای مردم آسیب دیده از کرونا و محروم اختصاص دهند که هم جامعه و افراد نیازمند بهره مند شدند و هم فرهنگ ازدواج آسان در جامعه گسترش یافت.»
به گفته این جامعه شناس، «رواج ازدواج های بی تکلف و کم جمعیت که خودبه خود بسیاری از هزینه ها را نیز کاهش داد، این باور را در اقشار مردم ایجاد کرد که این خود ما هستیم که در یک چرخه مستمر و بیهوده بایدها و اجبارهای زیادی در زندگی برای خود ایجاد کرده ایم، به طوری که بسیاری از مراحل پیش از ازدواج که موجب تحمیل هزینه های سرسام آور به خانواده ها و زوج های جوان می شود را می توان با تغییر طرح واره های ذهنی و تابوهای اجتماعی از سر راه برداشت، به این معنا که تسهیل ازدواج پیش از آنکه به اقدام مسئولان مرتبط شود نیازمند یک برانگیختگی اجتماعی در لایه های مختلف جامعه است.»
وی با بیان این که رسانه ها باید در یک حرکت ضربتی و منسجم و هماهنگ این فرصت را برجسته کنند، می افزاید: «لازم است با خانواده ها و زوج هایی که به دلیل کرونا مراسم ازدواج خود را ساده برگزار کردند مصاحبه شود و از تجارب آن ها مستندهای تاثیرگذار تولید شود تا این رویداد جدید اجتماعی به عنوان یک هنجار باارزش تثبیت شود.»
بی تردید ترویج رسوم اشتباه و دست وپاگیر تصور قشر ضعیف جامعه از ازدواج را تغییر داده، این مسئله در درازمدت سطح انتظارات آحاد جامعه نسبت به ازدواج را بالابرده، به طوری که دیگر برگزاری ازدواج آسان نه تنها ارزش به شمار نمی رود بلکه افراد جامعه آن را نوعی ضعف و یا کمبود می پندارند اما کرونا نشان داد همه افراد جامعه چه غنی چه فقیر تنها با تکیه بر فرهنگ و همگرایی می توانند سبک برگزاری مراسم ازدواج شبیه به هم برگزار کنند و هیچ حس شرمندگی خاصی نیز برای این اقدام پسندیده تصور نکنند.
کرونا حسابی غافلگیرمان کرد
«زهرا و علی» با هزاران امید و آرزو ازدواج کردند، ماه ها در تکاپوی مهیاکردن مراسمی مفصل بودند اما کرونا تمامی برنامه های آنان را به هم ریخت: «صبر کردیم تا شاید بتوانیم چند ماه دیگر با خیال راحت مراسم را برگزار کنیم، چند ماه که گذشت دیدیم اوضاع بدتر شده، برای همین تصمیم گرفتیم هزینه های مراسم را صرف بیماران کرونایی کنیم و بدون هیچ گونه جشنی راهی خانه بخت شویم. درست است که کرونا حسابی غافلگیرمان کرد اما چنین اتفاقی را به فال نیک می گیریم، چون هزینه های ازدواج را صرف بیماران نیازمند کرونایی کرده ایم و این مسئله بر دوام و بقای زندگی مشترکمان تاثیر بسزایی خواهد داشت.»
«ناهید و سهراب» از دیگر زوج هایی هستند که نتوانستند مراسم عروسی برگزار کنند. ناهید می گوید، «از چند ماه پیش تمام اقدامات لازم را انجام داده بودیم، حتی خانه اجاره کرده بودیم و وسایل زندگی مان هم تکمیل بود، تصور نمی کردیم آمدن یک ویروس این گونه معادلات زندگی مشترکمان را به هم بزند. اول با خودمان گفتیم، به هیچ صورتی نمی توانیم از خواسته قلبی مان برای عروسی بگذریم، حتی اگرچند سال هم طول بکشد بازهم صبر می کنیم اما وقتی دیدیم هرروز خبر بدی از مرگ اطرافیانمان براثر کرونا به گوش می رسد، قید مراسم را زدیم. اگر کرونا نبود حتما مراسم عروسی را برگزار می کردیم اما شیوع کرونا عجیب بود و ما در چنین اتفاقی نقشی نداشته ایم. یک ماه بعد از این که زندگی مشترکمان را آغاز کردیم، تصمیم گرفتیم هزینه های مراسم را صرف خیریه ای کنیم که به معلولان و زنان بی سرپرست کمک می کند و حالا از این مسئله راضی و خشنودیم، به نظر می رسد کرونا با همه آسیب ها و دردسرهایش به انجام اقدامات خیرخواهانه کمک کرده است.»
«احمد» هم از دو سال پیش به دلیل هزینه های سنگین ازدواج نتوانسته بود مراسم عروسی برگزار کند، او می گوید: «پدر همسرم به دنبال برگزاری مراسم مجلل بود، اما توانش را نداشتم، تا این که کرونا آمد و درخواست کردم بدون مراسم زندگی مشترکمان را آغاز کنیم، اما پدر همسرم تصور کرد به دنبال سوءاستفاده از شرایط فعلی هستم. کارمان به جنگ و جدال کشید و حتی نزدیک بود زندگی مان به هم بخورد. آشنایان وساطت کردند و زندگی مشترکمان بدون مراسم شروع شد. آن مبلغی که طی دو سال برای مراسم پس انداز کرده بودم با رضایت همسرم، صرف خرید و توزیع ماسک و مواد ضدعفونی بین افراد نیازمند شد.»
تغییر شیوه نامه ازدواج
بررسی ها نشان می دهد، برخی جوانان در آستانه ازدواج در روزهای کرونایی با اختصاص بخشی از هزینه ازدواج خود فرهنگ مواسات را در جامعه تسری داده اند. مختار و ریحانه هنرمند جمی بودند که قرار بود نوروز امسال جشن عروسی خود را برپا کنند. آنان مقدمات عروس را فراهم کرده بودند و دوست داشتند با توجه به این که جشن عقدشان را برگزار نکرده بودند با برگزاری جشن عروسی زندگی مشترک را شروع کنند و حتی تالار عروسی را برای فروردین ماه ۹۹ رزرو کرده بودند. در اسفندماه ویروس کرونا در کشور شیوع پیدا کرد و مسئولان توصیه کردند که از برگزاری مراسمات و تجمعات انسانی پرهیز کنید، این زوج برای حفظ سلامتی مردم از برگزاری مراسم عروسی در عید امسال صرف نظر کردند، برای همین تصمیم گرفتند با توجه به وضعیت فعلی جامعه، زندگی مشترک را ساده آغاز کنند و هزینه مراسم را برای مقابله با ویروس کرونا و امور خیریه صرف نمایند. بخشی از هزینه های مراسم عروسی را به جمعیت هلال احمر اختصاص دادند و بخشی دیگر از هزینه را برای گروه مردمی «بانیان آزادی» در نظر گرفتند که در این مدت چندین روستای بخش مرکزی جم را برای مبارزه با ویروس کرونا ضدعفونی می کنند.
هدیه قرآن جیبی همراه کارت عروسی
«مسعود و ساره» عروس و داماد اندیمشکی هستند که در این شرایط بحرانی و خطرناک کرونایی برخلاف عرف و فرهنگ رایج در خوزستان در خصوص اهمیت مراسم و جشن عروسی تصمیم گرفتند هزینه عروسی خود را صرف بیماران سرطانی و کرونایی کنند تا به این ترتیب در عین مشارکت در یک فعالیت نیکوکارانه، از تجمع بستگان هم جلوگیری شود. بهمن ماه سال گذشته بود که با دوندگی زیاد توانستند مقدمات جشن عروسی مجلل را برای نوروز فراهم کنند، حتی کارت های دعوت هم چاپ و آماده توزیع بودند، با شیوع کرونا و اعمال محدودیت ها در تردد و تجمع افراد، برگزاری مراسم در تالارها لغو شد و به امید بهبود شرایط و اوضاع همانند سایر زوج ها مراسم عروسی را به ماه های آینده موکول کردند اما باگذشت سه ماه از سال همچنان محدودیت ها در برگزاری هرگونه مراسم ادامه یافت، به ویژه در خوزستان که وضعیت ابتلا به کرونا قرمز اعلام شد.
در ابتدای راه با چالشی بزرگ روبه رو شدند، تمام اسباب زندگی ازجمله مسکن و جهیزیه به طور کامل فراهم شده بود، باید تصمیم می گرفتند زندگی مشترک را بدون جشن آغاز کنند و یا اگر می خواستند مطابق رسم و رسوم رفتار شود، باید تا زمانی غیرقابل پیش بینی شروع زندگی را به تعویق می انداختند. پس از مشاهده ادامه این وضعیت تصمیم گرفتند ۲۱ خردادماه زندگی مشترک خود را بدون برگزاری مراسم آغاز کنند. پس از بازنگری در تصمیم اولیه به این نتیجه رسیدند که هزینه مراسم عروسی خود را به بیماران سرطانی و کرونایی در استان اهدا کنند زیرا دیگر رسوم پرزرق وبرق عروسی مطابق عرف جامعه و تجمل گرایی جایی نداشت. برای همین جز هزینه های عکاسی آتلیه، تمام قراردادهای مراسم را لغو کردند و کارت دعوت جدیدی سفارش دادند و برای اعلام آغاز زندگی مشترک شان کارت ها را همراه با هدیه قرآن جیبی به عنوان یادگاری به فامیل و آشنایان هدیه کردند.
