اما این سازمان ها چه هستند و چه اهدافی را پیگیری می نمایند بایستی گفت: در جوامع امروزی در کنار دولت و بخش خصوصی، نظام دیگر به نام”جامعه مدنی“ وجود دارد جامعه مدنی نیز در بر دارنده نهادهایی چون سازمانهای غیردولتی، گروهها و اجتماعات محلی، سازمانهای داوطلبانه مردمی، خیریه ها، گروههای مذهبی و سازمانهای مدنی است. که در کنار دو بخش دیگر در حل مسائل و مشکلات جامعه و ارائه خدمت به مردم و شهروندان فعالیت و مشارکت دارند. از دیدگاه قوانین و مقررات کشور سازمان غیردولتی به تشکلهایی اطلاق می‌شود که توسط گروهی از مردم و به عبارتی اشخاص حقیقی یا حقوقی غیرحکومتی به صورت داوطلبانه با رعایت مقررات مربوطه تأسیس شده و دارای اهداف غیرانتفاعی و غیرسیاسی می باشد. موضوع فعالیت سازمان مشتمل بریکی از موارد علمی، فرهنگی، اجتماعی، ورزشی، هنری، نیکوکاری و امور خیریه، بشردوستانه، امور زنان، آسیب دیدگان اجتماعی، حمایتی، بهداشت و درمان، توانبخشی، محیط زیست، عمران وآبادانی و نظایرآن، یا مجموعه ای ازآنها می باشد.

به عبارت دیگر سازمان های مردم نهاد در موضوعات مختلف با مدنظر قرار دادن ماهیت اصلی آنها یعنی غیردولتی، غیرانتفاعی و غیر سیاسی بودن می توانند از دستگاه های صادر کننده پروانه فعالیت مجوز دریافت نمایند که این موضوعات خود شامل حوزه های گوناگونی است و با توجه به رشته تخصصی و فعالیت تجربی افراد متقاضی سمن به آنها مجوز فعالیت صادر می گردد. در یک نگاه کلی اقدامات حمایتی، ترویجی، آموزشی، فرهنگی و اجتماعی و مطالبه گری در موضوعات یادشده و به دور از کسب سود یا منفعت طلبی های شخصی و گروهی از اهداف و وظایف سمن ها است.

با این تعریف، شهرستان نیشابور امروز بیش از ۲۰۰ سازمان مردم نهاد را دارا است که از مراجع مختلفی همچون وزارت کشور(فرمانداری)، اداره بهزیستی، فرهنگ و ارشاد اسلامی، ورزش و جوانان و تبلیغات اسلامی مجوز فعالیت خود را اخذ نموده اند. به طور مثال امروز دارای تعداد ۸۵ سمن مختلف دارای پرونده در دبیرخانه سازمان های مردم نهاد واقع در معاونت استانداری و فرمانداری شهرستان هستیم که در موضوعات مختلف آسیب های اجتماعی به ویژه اعتیاد به مواد مخدر؛ کودکان در معرض آسیب یا آسیب دیده، مباحث فرهنگی و اجتماعی، خیریه و امور نیکوکاری، خانواده، کودکان، زنان، جوانان، دانشجویان، دانش آموزان، حفاظت محیط زیست و منابع آب، ترویج حقوق شهروندی، گردشگری و میراث فرهنگی، علمی و آموزشی، هنری، ورزشی، حمایت و توانمندسازی بیماران جسمی و ذهنی و بیماران خاص، حمایت از زندانیان و خانواده آنان، توسعه و آبادانی، مسکن نیازمندان، کارآفرینی و اشتغال، اوقات فراغت و سرگرمی، دفاع مقدس، امداد و نجات، حمایت از آسیب دیدگان بلایای طبیعی، دانشجویان و دانش آموزان کم بضاعت، زنان بی سرپرست و سرپرست خانوار و … فعالیت می نمایند.

همانگونه که اشاره گردید موضوعات اجتماعی نیز یکی از مسائل اصلی فعالیت سازمان های مردم نهاد بوده که خود شامل حوزه های آسیب های اجتماعی، توسعه اجتماعی، حمایت های اجتماعی، خیریه و نیکوکاری، خیریه مرتبط با فقرزدایی زیرساختی، زنان و خانواده، کودکان، جوانان، ورزش، حقوق شهروندی و اقوام است. در حالت کلی می توان گفت سازمان مردم نهاد اجتماعی سازمانی است که با هدف فعالیت های اجتماع محور در سطح جامعه محلی، شهرستانی، استانی، منطقه ای، کشوری و یا بین المللی فعالیت می کنند و برای تحقق اهداف حوزه های اجتماعی مد نظر سمن خود نهایت تلاش خود را انجام می دهد.

به طور مثال سمن های حوزه اجتماعی می توانند در موضوع کاهش و کنترل، پیشگیری و درمان آسیب های اجتماعی نقش مهمی ایفا نمایند. مشخصا” در بحث آسیب اجتماعی اعتیاد به مواد مخدر که امروز شهرستان ما را مانند سایر شهرستان ها درگیر خود نموده است سازمان های مردم نهاد در این موضوع با شناسایی آسیب ها، مقابله با تهدیدات، پیشگیری، درمان، ترک اعتیاد، آموزش، ترویج و فرهنگ سازی در راستای اجتماعی شدن مبارزه با مواد مخدر، حمایت از خانواده های آسیب دیده و … فعالیت های مختلفی انجام می دهند. همگان بر این موضوع اشراف دارند که اعتیاد یکی از آسیب های اجتماعی محسوب می شود که نقشی خانمان سوز در جامعه داشته و در اولویت اول آسیب های اجتماعی است، اعتیاد آسیب های جبران ناپذیری در جامعه بوجود می آورد. اعتیاد سرمنشاء بسیاری از آسیب ها از جمله خشونت، طلاق، بی بند و باری، فساد و فحشا، بیکاری، بزهکاری فرزندان، خودکشی، نزاع و درگیریها است که در این مورد نیز سازمان های مردم نهاد با تحت پوشش قراردادن خانواده معتادان بهبود یافته و یا درحال بهبود و سایر معتادان از بروز سایر آسیب ها در حد توان جلوگیری می نمایند. همچنین در شناسایی، کاهش و کنترل سایر آسیب ها همچون طلاق، خشونت های خانگی، بیکاری،کودکان و نوجوانان آسیب دیده و یا در معرض آسیب و… نقش سمن ها مهم و تأثیرگذار است.

خیریه ها و مراکز نیکوکاری بعنوان تشکل های مردمی امروز نقش مهمی در حمایت و توانمندسازی افراد نیازمند و آسیب دیده دارند. مشخصا” خیریه ها، مراکز نیکوکاری و سمن های شهرستان در کنار سایر ارگان ها و تشکل ها در موضوع مبارزه با کرونا، حمایت از خانواده های کم یا بی بضاعت و آسیب دیدگان ناشی از شیوع ویروس کرونا، تولید و توزیع رایگان ماسک، دستکش و مواد ضد عفونی کننده به مددجویان، نیازمندان و حاشیه نشینان، حمایت و کمک رسانی به آسیب دیدگان ناشی از بلایای طبیعی همچون سیل و زلزله در نقاط مختلف کشور به ویژه در سال گذشته، با کمک های مردمی و خیرین توانسته اند  نقش های ارزنده ای ایفا نمایند.

از سوی دیگر علیرغم تمام توان و تأثیرگذاری که امروزه سمن ها در جوامع مختلف ایفا می نمایند اما جایگاه و نقش آنها در جامعه ما به اندازه کافی از سوی بخش های دولتی، خصوصی و مردم شناخته نشده است. عوامل مختلفی وجود دارد که موجب کاهش فعالیت و یا عدم فعالیت برخی از این سمن ها گردیده است از جمله: عدم همکاری و ناهماهنگی دستگاههای دولتی در تعامل با سمنها، عدم به رسمیت شناختن سمنها از سوی برخی دستگاههای دولتی، عدم پیگیری برنامه های هدفمند در دستگاه های دولتی در تعامل با سمنها، ناشناخته بودن سمنها برای افکار عمومی جامعه، ضعف یا عدم تعامل متقابل مردم و سمن ها با هم جهت همکاری، نفوذ جریانهای اقتصادی یا سیاسی در سمنها، عدم تمایل گروه هدف جهت همکاری با سمنها، مشکلات مالی و اعتباری سمن ها از جمله ناتوانی در ایجاد یک درآمد مستمر و ضعف بنیه مالی و …، عدم حمایت مالی دولت از سمنها، ضعف مشارکت و اعتماد اجتماعی، ضعف روحیه مشارکت در بین اعضای سمن ها و …. .

در انتها باید گفت با توجه به نقش سمن ها در توسعه اجتماعی، تقویت ارزش های مدنی و ارتباط با اقشار مختلف جامعه و سازمان های دولتی و غیردولتی در راستای ایجاد وحدت برای همدلی، همفکری و هم افزایی در کمیت و کیفیت امورات اجتماع محور، ضروری است سمن ها با ارائه عملکرد مناسب و اطلاع رسانی از توانمندی ها و استعدادهای موجود در تشکل خود در قالب کلیپ یا بروشور به نهادهای دولتی و برگزاری جلسات با مسئولین قدم اول را در جهت حمایت های تخصصی دستگاهها برداشته و مسئولان سازمان های دولتی و خصوصی نیز با تعامل و همکاری با سمن ها وعقد تفاهم نامه و برون سپاری برخی وظایف خود به آنها در چارچوب ضوابط علاوه بر کاهش هزینه ها منجر به تسریع در تحقق اهداف سازمانی گام بردارند.

از طرفی سازمان های مردم نهاد بایستی جایگاه مردمی خود را با فعالیت ها و ایجاد اعتماد، تعامل و تقویت مشارکت اجتماعی پیدا نموده و آن را حفظ نماید، در این صورت است که می تواند با اتکا به مشارکت و پشتوانه مردمی علاوه بر عدم وابستگی به دولت و ارگانهای دولتی نسبت به تحقق اهداف خود قدم بردارند.. همچنین سمن ها باید دارای برنامه مدون و مشخص برای دست یابی اهداف خود بوده و بتواند با اتکا به استعدادها، توانایی ها و داشته های خود و عدم وابستگی مالی در جهت نیل به اهداف تعیین شده قدم بردارند.